فرهنگ ایرانی/جشن کوسه ناقلدی
| ' | جشن کوسه ناقلدی | بیل گردانی |
| فرهنگ ایرانی |
این جشن که بر پایه باورهای مذهبی انجام می‌شود، در روستاهای مختلفی از استان مرکزی به اجرا در می‌آید. این مراسم معمولاً توسط پسران نوجوان ۱۲ تا ۱۶ ساله به اجرا در می‌آمد.
بازیکنان در این جشن، بین پنج تا ده نفر هستند. نفر اول با پوشیدن لباس چوپانان (جُبه بلند نمدی) و به سر کردن پوست برغاله و تزئین خود، به نقش کوسه یا ناقالی در می‌آید و نفر دوم، پسری پانرده ساله با پیرآهن و چادری زنانه، نقش عروس کوسه (که پیراهنی زنانه به تن و چادری به سر داشت و آرایش شده بود و گالش‌هایی زنانه به پا داشت) را دارد.. دو نفر دیگر، هرکدام دو شاخ به سرشان می‌بندند و چند زنگوله از خود می‌آویزند. (این دو نفر، تکه نام دارند) از این دو نفر، یکی توبره (خورجینی بزرگ) به دوش می‌اندازد و انعام مردم را جمع‌آوری می‌نماید. در این مراسم، دو تا سه نفر هم به نواختن ساز و دهل برای گروه رقاصان مشغول هستند. کوسه که در پیشاپیش گروه حرکت می‌کند، با حرکت دستانش، صدای زنگ‌های بسته‌شده به خود را در می‌آورد و سپس وارد خانه‌ای می‌شود (در این روز، اهالی روستا درب خانه‌های خود را باز می‌گذارند) یک‌راست سراغ طویله خانه می‌رفت و با پاشنه کفش و یا چوبدستی خود، ضربه‌ای به طویله می‌زند زیرا این اعتقاد وجود دارد که اینکار شگون‌دار است و خیر و برکت برای صاحبخانه به همراه می‌آورد. کوسه در حین تولید صدای زنگ‌ها، به آوازخوانی نیز می‌پردازد.
| ناقالی گنده گنده | چهل رفته پنجاه مانده | |
| بزتان بره می‌زاد | میش‌تان بزغاله می‌زاد | |
| گربه‌تان سگ‌توله می‌زاد | زنتان بچه می‌زاد | |
| ناقالی به این بزرگی | کالا پالا نداره | |
| مشتی رفته برایش بیاره | الله نگهش بداره | |
| ناقالی گنده گنده | چیزی باقی نمانده |
پس از آوازخوانی کوسه، دو تکه (افرادی که در پوست بز هستند) با یکدیگر چوب‌بازی می‌کنند و عروس و کوسه هم می‌رقصند. در برخی روستاها شیوه مراسم به این صورت بود که کوسه یا یکی از تکه‌ها کشتی می‌گیرد که نشانه رقابت بر سر عروس است.
اوج این مراسم در خانه کدخدای روستا انجام می‌گرفته است و کوسه، اوج هنرنمایی خود را در این خانه به نمایش می‌گذاشته است.
پس از اجرای مراسم توسط گروه، اگر صاحبخانه اقدام به دادن مبلغی یا خوراکی به ایشان نماید، کوسه در پاسخ به این اقدامش می‌خواند:
| دودمات برقرار باد | سایه‌ات بلند باد | |
| ارباب خودم مثل گذشته | مرتضی علی، کمرشو بسته |
و اگر صاحبخانه بی‌توجهی نماید و هدیه‌ای به اییشان ندهد، کوسه در واکنش می‌خواند:
| ناقالی گنده گنده | صاحبخانه جامونده | |
| مثل الاغ وامونده | توی خونه‌اش جامونده |
منابع
[ویرایش]
- داود نعیمی. «فصل پنجم: مراسم‌های سنتی استان مرکزی». در افتخارآفرینان استان مرکزی. چاپ اول. کومه، ۱۳۸۵. ۱۳۱. شابک ۹۶۴–۲۵۹۸-۰۹–۴