ویکی‌جزوه/ویکی‌پژوهش/‌پژوهشهای مدیریت و بازرگانی/سال اول/شماره یک/010104/تمام

مقدمه

از آنجا که پیشرفت فن آوری ارتباطات و اطلاعات و مکانیزه نمودن امور در دنیای امروزه سیر صعودی داشته و به سرعت در حال رشد می باشد ، عقب ماندن از این موضوع و ناتوانی از حرکت همراه با موج پرتلاطم فناوری اطلاعات نتیجه ای جزء غرق شدن نخواهد داشت و از این روتوسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات شرط بقای هرجامعه است و این امر زمانی تحقق می یابد که در سطح هرکشوری تمامی سازمانها مجهز به سیستم های مکانیزه جهت انجام اکثر امور خود باشند و کاربران این سیستمها کسانی نیستند جزء نیروهای کاری که قبلاً امور خود را به صورت دستی انجام می دادند .

امروزه مکاتبات اداری یکی از پر حجم ترین و در بعضی از مواقع مشکل ترین فعالیتهای یک سازمان می باشد ، وجود یک سیستم نامناسب مکاتبات اداری باعث اتلاف زمان ، صرف انرژی بیشتر، افزایش هزینه ها ودرنتیجه غیربهره ورشدن سازمان می گردد که در مقابل آن وجود یک سیستم متناسب و سریع اداری می تواند حجم عمده ای از پاسخ ها و بوروکراسیهای موجود را کاهش داده و در یک دوره زمانی باعث صرفه جویی اقتصادی و روانی انجام کار گردد که در این میان موانع و مشکلاتی در سر راه اجرا و استمرار این سیستم می باشد که اهمیت ویژه ای را دارد، همچنین که شناسایی و حذف و کاهش آنها نقش بسزایی درمکانیزه کردن فعالیتهای سازمان خواهد داشت .

ادبیات تحقیق

1. اتوماسیون اداری ،تعریف و اهداف

اتوماسیون اداری ایجاد یک نظام یکپارچه و کنترل شده گــردش اسناد و مکاتبـات اداری است ،که با کمک تکنولوژی جدید ، بر روی شبکه های رایانه ای به صورت یک پایگاه اطلاعاتی جامع پیاده سازی می شود . هدف از اتوماسیون اداری سازماندهی گردش اسناد و مکاتبات ، تامین سرعت مناسب و در نهایت تهیه اطلاعات مورد نیاز مدیران در تصمیم گیریها ی یک سازمان می باشد . ارزیابی بهره وری کارکنان ، تعیین تراکـم اسنــاد در چرخه گــردش ، بایگانی و آرشیو بهینه اسناد با امکان دسترسی سریــع و... ابزار های کارآمد مدیران امروز می باشد .

1. تعریف اتوماسیون اداری

بسیاری عقیده دارند که سیستم و چارچوبی به نام اتوماسیون اداری وجود ندارد، بلکه ترکیبی از وسایل و تجهیزات گوناگون برای تسهیل درامور مرتبط با فعالیتهای اداری را اتوماسیون اداری می نامند . اما از دهه 1960 که جنبه های بیشتری از کاربردها و فعالیتهای اداری و بازرگانی گسترش یافت، وجود یک سیستم یکپارچه اداری، مناسب که حجم عظیم اطلاعات، مکاتبات، مراسلات را دربرگیرد به وضوح احساس شد که با نامهای مختلفی همچون سیستم های اداری ، سیستم های اطلاعات اداری، سیستم های کاربر نهایی و سیستم های محاسباتی کاربر نهایی نامیده شده است. ولی عمومی ترین و بالاترین درجه از اتوماسیون سیستم های اداری به نام اتوماسیون اداری نامیده می شود . سیستم های فوق تعریف مشخصی ندارند بلکه منحصر به تعیین دیدگاههای کاربر است و این خود بدین معنی است که سیستم های اتوماسیون اداری دارای تعاریف بی شماری است . در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم . اتوماسیــــون اداری ، مشتمل بر تمام سیستم های الکترونیک رسمی و غیررسمی بوده که به برقراری ارتباط اطلاعات بین اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعکس مربوط می شود . کلمه اصلی که اتوماسیون اداری را از داده پردازی ، سیستم اطلاعات مدیــــریت و سیستم پشتیبانی تصمیم متمایز می سازد ارتباطات است . اتوماسیون اداری به منظور تسهیل انواع ارتباطات به هر دو صورت شفاهی و کتبی است . (ریموند ، 1998) سیستمهای اطلاعات اداری از امور اداری ازطــــریق فناوری اطلاعاتی حمایت می کند . سیستم های اطلاعات مدرن ازجمله اجزا سیستم اطلاعاتی مدیریت است که ابزارهایی را برای ارتباطات و هماهنگی مابین ارباب رجوع ان دانشی به وسیله ایجاد مدیریت اثربخش اسناد و پیامها و جلسات الکترونیک فراهم می کند . (ویس، 1992) اتوماسیون اداری عبارت است از کاربرد وسایل الکترونیک در فعالیتهای دفتری به منظور افزایش کارایی؛ کارایی افزایش یافته ناشی از تکامل تبادل اطلاعات، در داخل دفتر و بین دفاتر و محیط آنها بوده و درنتیجه با ارائه اطلاعات بهتر برای تصمیم گیری می تواند به مدیر سود برساند . (بهشتیان ،1378 )

مزایا و معایب اجرای اتوماسیون اداری مهمترین شرط کاربرد و استفاده از اتوماسیون در اکثر سازمانها، صرف نظر از موارد استفاده دیگر آن، مربوط به لزوم سرعت و دقت و صحت درکار آنها است . و به خاطر توسعه دامنه عملیات سازمان است که این امر احتیاج به گسترش مجاری ارتباطات با سرعت بیشتر است. و اتوماسیون اداری موجب می گردد که مجاری ارتباطی کوتاه و ارتباطات لازم به سهولت دراختیار مدیران قرار گیرد . به طورکلی ، مزایای کاربرد سیستمهای اتوماسیون اداری به دو دسته مزایای مستقیم و مزایای غیرمستقیم تقسیم می شود .

1. 1. مزایای مستقیم

این مزایا عبارتند از : افزایش محصول یا بازده و صرفه جویی در وقت یا نیروی کــــــار. معمولاً این مزایا که قابل اندازه گیری بوده و ممکن است تاثیر مستقیم و کوتاه مدت بر جریان نقدینگی داشته باشد عبارتند از : الف) کنترل بهتر بر کار، به خاطر تقسیم کمتر نیروی کار ؛ ب) تبدیل اطلاعات از شکلی به شکلی دیگر کمتر صورت می گیرد، مانند نوشتن روی نوار که پس از آن روی کاغذ تایپ می شود ؛ ج) فعالیتهای غیرمولد مانند بایگانی، نگهداری سوابق و به هنگام رسانی کمتر می شود ؛ د) سازماندهی پرسنل بهتر انجام می شود. چرا که با استفاده از امکانات کنفرانس تلفنی، مسافرت و گردهمایی کمترمیگردد .

1. 1. مزایای غیرمستقیم

این مزایا غیرکمی هستند و ممکن است ازطریق سودآوری و رشد در بلندمدت سازمان را غنی سازند، این مزایا عبارتند از : الف) وابستگی کمتر به ادارات دیگر برای تهیه کپی، چاپ و امور مشابه دیگر ؛ ب) نیاز کمتر به تشریفات و کنترل جهت نظارت بر جریان کار بین ادارات ؛ ج) به دلیل افزایش اثربخشی کارکنان در انجام کارهــای خاص، رضایت شغلی آنها افزایش می یابد ؛ د) به دلیل ارائه بهتر اطلاعات و خدمات به موقع، رضایت مشتریان بیشتر می شود ؛ ه) رقابت بیشتر سازمانها ازطریق استفاده از منابع اطلاعــــــاتی و قابلیت لازم برای عکس العمل نسبت به فشارها و فرصتها. اما کاربرد سیستم های اتوماسیون اداری معایبی را نیز دربردارد که عبارتند از: ایجاد تغییرات در محیط انسانی، نادیده گرفته شدن برخی از روابط اجتماعی و انسانی درکارها و به صورت مکانیزه درآمدن فعالیتها ، پیچیده شدن و سختی کار با سیستم ها، بروز اخلاق توجیه اشتباهات صورت گرفته و نسبت دادن آنها به سیستم، مشکلات جسمانی کارکنان در کار با رایانه ، نپذیرفتن سیستم های مکانیزه توسط مدیران و یا کارکنان ، کم شدن امنیت اطلاعات هم ازنظر دسترسی و هم ازنظر تخریب .

روش تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی می باشد .

• جامعه آماری تحقیق

جامعه آماری این پژوهش شامل کارکنان 5 سازمان دولتی استان اصفهان می باشند .

• نمونه آماری تحقیق

نمونه آماری در این تحقیق مدیران ، کارشناسان و کاربران مرتبط با سیستم اتوماسیون اداری می باشند که بر اساس اطلاعات جمع آوری شده و راهنمایی استاید راهنما و مشاور از هر جامعه 24 نفر و به طور کلی 120 نفر می باشند .

• روش نمونه گیری

روش نمونه گیری در این پژوهش روش خوشه ای می باشد و بدین منظور از بین 20 واحد ، 5واحد انتخاب ، سپس از این 5واحد بخشها به صورت تصادفی انتخاب و سئوالات بین تمامی پرسنل این بخشها توزیع و سپس چمع آوری گردیده است .

• اعتبار اندازه گیری

مفهوم یاد شده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد معمولا دامنه ضریب قابلیت اعتبار از صفر (عدم ارتباط)تا 1+ (ارتباط کامل)است .

• روشهای آماری

در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش آماری استفاده گردید : 1 – آمار توصیفی 2 – آمار استنباطی .

• ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات

ابزار اندازه گیری در این تحقیق پرسشنامه می باشد . سئوالهای پرسشنامه می توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد ، به تجربیات قبلی وی پی برده و به آنچه در حال حاضر انجام می دهد آگاهی یافت . (سرمد و سایرین، 1378) پرسشنامه این پژوهش شامل 18 سئوال می باشد که بر اساس طیف سنج درجه بندی لیکرت طرح ریزی گردیده است .

عنوان فرضیه شماره سئوالها سطح کیفی دانش کاربران در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است 1-2-3-4-5-6 عدم آگاهی کاربران دربرخورد با تغییر در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است 7-8-9-10 فرهنگ سازمانی و سطح آگاهی کارکنان در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر هستند 11-12-13-14 توقعات پرسنل در اثر ارتقاء فناوری و تغییر استانداردها دراجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است 15-16-17-18 جدول راهنمای پرسش نامه

• ابزار گردآوری داده‌ها

در این پژوهش، برای دسترسی به پیشینه‌ها از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و جهت گردآوری داده‌ها و اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. سئوالات مقدماتی پرسشنامه براساس مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت ساخته شده است. گزینه‌ها شامل: خیلی زیاد ، 5 امتیاز . زیاد ،4امتیاز . متوسط ،3امتیاز .کم ، 2امتیاز و خیلی کم ، 1 امتیاز درجه ‌بندی شده است .

جداول توزیع فراوانی فرضیه اول پژوهش : سطح کیفی دانش کاربران در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است . سئوال شماره (1) : توانایی سازمان در اخذ گواهینامه های استاندارد ملی و بین المللی . سئوال شماره (2) : توانایی سازمان در بهبود جریان اطلاعات . سئوال شماره 3)) : میزان اهمیتی که سازمان برایR&D قایل است . سئوال شماره (4) : توانایی سازمان در به روز نمودن متدهای اجرایی و مدیریتی . سئوال شماره (5) : توانایی ایجاد انگیزه در کارکنان جهت بهبود عملیات داخلی سازمان . سئوال شماره (6) : توانایی افزایش بهره گیری از خلاقیت کارکنان در پیشبرد اهداف سازمان .

نمودار توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالهای مربوط به فرضیه اول

بنابر آزمون انجام شده t محاسبه شده کوچکتر از tجدول (645/1)می باشد بنابراین فرضیه اول رد می شود . البته از آنجایی که میانگین داده ها حدود 3 می باشد و مقدار t هم به tجدول (645/1) نزدیک می باشد میتوان با احتیاط این فرضیه را تایید شده دانست و ادعای3 H1 = µ ≥ را پذیرفت . فرضیه دوم پژوهش : عدم آگاهی کاربران دربرخورد با تغییر در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است . سئوال شماره ( ( 7: اجرای اتوماسیون اداری باعث بهبود می شود . سئوال شماره (8) : توانایی در شناخت و اصلاح دوباره کاریها . سئوال شماره (9 ) : تغییر و تحولات زیاد سازمانی در اثر بکارگیری اتوماسیون . سئوال شماره (10 ) : تا چه حد میتوان به استمرار اتوماسیون امیدوار بود .

نمودار توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالها مربوط به فرضیه دوم

بر اساس آزمون انجام شده t محاسبه شده بزرگتر از tجدول ( 645/1) می باشد بنابراین فرضیه دوم تأیید می گردد و ادعای 3 H1 = µ ≥ مورد تایید قرار می گیرد .

فرضیه سوم پژوهش : فرهنگ سازمانی و سطح آگاهی کارکنان در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر هستند . سئوال شماره (11) : شناخت پرسنل در آگاهی به کاربردها و خصوصیات اتوماسیون . سئوال شماره (12) : بالا بردن سطح آگاهی با اجرای اتوماسیون . سئوال شماره (13) : وجود زیر ساختهای لازم جهت اجرای اتوماسیون . سئوال شماره (14) : نیاز به فرهنگ سازی در سازمان .

نمودار توزیع فراوانی درصد پاسخ سئوالهای مربوطه به فرضیه سوم

بر اساس آزمون انجام شده t محاسبه شده بزرگتر از t جدول ( 645/1) می باشد بنابراین فرضیه سوم تأیید می گردد وفرض ادعا یعنی H1 = µ ≥ 3 مورد تایید قرار می گیرد . فرضیه چهارم پژوهش : توقعات پرسنل در اثر ارتقاء فناوری و تغییر استانداردها دراجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر است . سئوال شماره (15) : کاهش میزان پیگیری کارکنان (کاهش تعهدو مسؤولیت). سئوال شماره (16) : کاهش میزان ساعات کاری . سئوال شماره (17) :کاهش تعدادکارکنان . سئوال شماره (18) : تغییر در میزان خواسته ها و توقعات کارکنان .

نمودار توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالها مربوطه به فرضیه چهارم

بر اساس آزمون انجام شده t محاسبه شده کوچکتر از t جدول ( 645/1) می باشد بنابراین فرضیه چهارم رد می شود و فرض ادعا یعنی3 H1 = µ ≥ موردتأیید قرارنمی گیرد .

خلاصه

آنچه پس از بررسی پرسشنامه‌ها و بررسی نتایج آنها معلوم شد آن است که سازمانهای مورد بررسی ، وضع بهتری در پیاده سازی مدل در قیاس با عدم پیاده سازی دارند . ضعف بنیه این سازمانها از جهت نیروی متخصص کاملا محسوس است . کمبود نیروی متخصص و امکانات و همچنین سیطره مقررات اداری و مالی ، سبب گردیده است که پیشنهاد نظام متمرکز در امر تهیه و آماده‌سازی مواد و خرید تجهیزات و نظایر آن ، توسط شرکت هایی که با مشکلات فنی و اداری مواجه‌اند ارائه شود .

بحث و نتیجه گیری

محقق در این پژوهش پس از طی مراحل مختلف از جمله مطالعات کتابخانه ای ، تهیه و ارائه پرسشنامه و استخراج داده ها ، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها نتایج زیر در رابطه با سؤالات و فرضیات تحقیق استخراج شده است : -1با توجه به انجام آزمون و اثبات فرضیه اول مبنی بر عدم تاثیرسطح کیفی دانش کاربران در اجرا و استمرار اتوماسیون باید این مطلب را عنوان کرد که از میان 6 سؤال سؤالات 1و2 و3 و6 مربوط به این فرضیه ، با توجه اینکه میانگین آنها بزرگتر از 3 می باشد نشانگر تاثیرسطح کیفی دانش کاربران در اجرا و استمرار اتوماسیون می باشد ولی سؤالات 4 و 5 با توجه اینکه میانگین آنها کمتر از 3 می باشد ونشاندهنده عدم تاثیر داشتن به روز نمودن متدهای اجرایی و مدیریتی در سازمان و ایجاد انگیزه در کارکنان جهت بهبود عملیات داخلی سازمان می باشد و باعث شده که بر میانگین سایر سؤالات تاثیر گذاشته و باعث رد فرضیه گردد . از این رو به سازمانهای مذکور پیشنهاد می گزدد برای نشان دادن تاثیر این عوامل برای کارکنان نسبت به تشریح تاثیر متدهای اجرایی و مدیریتی و تاثیرات ایجاد انگیزه در سازمان در همه زمینه ها حتی نحوه اجرای پروژه ها با برگزاری کلاسها و آموزش های ضمن خدمت اقدام نمایند . 2-فرضیه دوم در مورد تاثیر عدم آگاهی کاربران دربرخورد با تغییر در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری بوده که سؤالات 7و8 و9 و10 مربوط به آن می باشد که از میان آنها سؤالات 7 و 9 و 10 دارای میانگین بالات از 3 می باشند که باعث تایید فرضیه گردیده اند . اما از میان آنها سؤال 8 دارای میانگین 2/7 می باشد که نتوانسته تاثیری در تایید فرضیه داشته باشد و نشاندهنده آن است توانایی در شناخت و اصلاح دوباره کاریها مورد تایید قرار نگرفته است .

از این رو به سازمانهای مذکور پیشنهاد می گزدد برای نشان دادن تاثیر این عامل به برگزاری کلاسها و جلسات آموزشی توجیهی در مورد کاربرها و مزایا و تاثیرات اتوماسیون اداری در سازمان ها پرداخته شود .

-3فرضیه سوم مربوط به تاثیر فرهنگ سازمانی و سطح آگاهی کارکنان در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری می باشد که سؤالات11و12و13و 14 مربوط به آن می باشد که از آنجایی که میانگین تمامی سؤالات بالاتر از 3 می باشد باعث تایید فرضیه گردیده است و نشاندهنده آن است که فرهنگ سازمانی و سطح آگاهی کارکنان در اجرا و استمرار اتوماسیون اداری موثر می باشد و سازمانهای مورد تحقیق در این زمینه فعالیت داشته اند . -4فرضیه چهارم در ارتباط با تاثیر توقعات پرسنل در اثر ارتقاء فناوری و تغییر استانداردها دراجرا و استمرار اتوماسیون اداری بوده و سؤالات 15و16و 17و 18 مربوط به آن می باشد که از میان آنها سؤالات 15 و 16و 18 دارای میانگین بالاتر از 3می باشد که نشاندهنده تاثیر اتوماسیون اداری در کاهش میزان پیگیری کارکنان و کاهش میزان ساعات کاری و تغییر در میزان خواسته ها و توقعات کارکنان می باشد .اما در این میان سؤال 17 در مورد کاهش تعدادکارکنان با توجه به اینکه میانگین آن تفاوت زیادی با میانگین ادعا دارد بر روی کلیه میانگین ها تاثیر گذاشته و باعث رد فرضیه گردیده است . به جرات می توان در نتایج حاصل از این فرضیه عدم آگاهی کارکنان را از مزیتها و تاثیرات اتوماسیون اداری را در سازمان را مشاهده کرد و شاید بتوان گفت که ناآگاهی کارکنان باعث دادن جوابهای نادرست به سؤالات گردیده است . البته این این مورد راباید یادآوری کرد که همیشه بکارگیری اتوماسیون باعث کاهش مدت زمان کاری و پرسنل در سازمان و سرعت بخشیدن به فعالیتها و مکانیزه کردن آنها نمی گردد . مواردی هم وجود دارد که بدلیل بد اجرا کردن و نداشتن هدف از کاربری اتوماسیون اداری باعث افزایش بوروکراسی سازمانی گردیده است . از این رو پیشنهادات کلی برای سازمانهای مورد تحقیق ارائه می گردد : - نکتــــه مهم اینکه در کاربرد سیستم های اتوماسیون اداری و اعمال تغییر و تحولات از طریق آنها بایستی به مباحث ارگونومیک (مهندسی انسانی) و مقاومت در برابر تغییر کارکنان و تکنیک های مناسب غلبه بر مقاومت آنها نیز توجه اساسی داشته باشیم و با استفاده از نگرش سیستمی، اقدام به تغییر و تحولات و به کارگیری سیستم های اتوماسیون اداری کنیم و بدانیم که نیروی انسانی هم به عنوان مهمترین عامل ایجادکننده تغییر و هم به عنوان پذیرنده و اجراکننده آن است . از این رو پیشنهاد می گردد در سازمان به بررسی علل مقاومت کارکنان در خودداری از استفاده سیستم در عملیات روزمره کاری پرداخته و ریشه یابی کرده و سعی در توجیه صحیح و منطقی سیستم برای آنها داشته باشد . - با توجه به بالابودن سن مدیران و عدم تمایل آنان به فراگیری و آموزش کاربری سیستم که یکی از عوامل آن نیز می تواند ناکافی بودن آموزش و یا عدم آموزش صحیح باشد پیشنهاد می گردد با همامنگی با شرکت مجری در زمینه پیاده سازی سیستم اتوماسیون اداری جهت انجام آموزش مجدد و تنوع در روش آموزش به تناسخ افراد و سن آنها پرداخته و از طرفی با انجام تبادل تجربیات با آنان در زمینه بهتر اجرا شدن و بکارگیری صحیح از سیستم اتوماسیون اداری از تجارب آنان در ادارات و سازمانهای قبلی بهره برند . - یکی از تبعاتی که بکارگیری هر سیستمی در هر سازمانی بدنبال دارد , تغییرات و تحولات در آن سازمان می باشد که این سازمانها نیز مبرا از آن نبوده و می بایست اقدام به بازنگری و اصلاح فرایندها نموده و حتی به صورت موقت از وجود کارشناسان و اساتید خبره در این زمینه جهت مشاوره و بهره گیری صحیح از سیستم استفاده نمایند . - پیشنهاد می گردد این سازمان با توجه به تعداد کاربران , اقدام به برگزاری دوره های آموزشی نظیر دورهای ICDL نماید . همچنین از طرفی واحد فن آوری اطلاعات سازمان اقدام به بررسی تجهیزات و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری موجود در سازمان نماید . - پیشنهاد می گردد در سازمان , فرد یا افرادی به عنوان تیم پروژه اتوماسیون تعیین گردیده که در هر ماه میزان کاربری , میزان کاهش هزینه ها و ارزیابی از سیستم و بخصوص راهکارهای اصلاحی و راهبری را در هرچه بهتر اجرا شدن سیستم به مدیریت گزارش داده و مورد پیگیری قرار داده شود .

منابع و ماخذ

- اسکندری ، علی رضا.(1380).بررسی موانع و مشکلات استقرار سیستم های اطلاعاتی در بخش منابع انسانی وزارت نفت .پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران:دانشکده مدیریت . - بهشتیان ، مهدی ؛ابوالحسنی ، حسین.(1378).سیستم های اطلاعاتی مدیریت،تهران شرکت پردیس . - ثاقب تهرانی ،مهدی؛تدین،شبنم (1380).مدیریت فناوری اطلاعات،تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی . - سلمانی،داود.(نیمسال اول 81-80).سیستم های اطلاعات مدیریت،تهران:دانشکده مدیریت،جزوه چاپی مقطع کارشناسی ارشد. - شه نواز،هوشنگ.(1378)ارگونومی و انتقال تکنولوژی.تدبیر،ش 100. - صرافی زاده،اصغر؛علی پناهی،علی.(1380)سیستم های اطلاعات مدیریت .تهران:میر. - عندلیب آذر،مجتبی.(مرداد و شهریور 1379).اتوماسیون اداری.مدیریت،ش 44. - فتحی،مجید.(مرداد و شهریور 1380).مقدمه ای بر اطلاع رسانی و نظامهای اطلاعات .مدیریت،شماره 51و52. - مجیدی،اردوان(1378).تنگناهای اجتماعی در مکانیزاسیون و توسعه سیستم های کامپیوتری در سازمان .گزارش کامپیوتر شماره 137. - مومنی،هوشنگ.(1372).مدیریت منابع اطلاعات.تهران:اتحاد. - مک لئود،ریموند(1377).سیستم های اطلاعات مدیریت.ترجمه مهدی جمشیدیان و اکبر مهدی پور.دانشگاه اصفهان .

• Beniger,James.(1986).The Control Revolution,Technological and Economic Origins of the Information Society ",Harvard University Press,Massachusetts.
• Clift,Steven.Cooper.Randolph B,(2000)."An Internet of Democracy",Association for Computing Machinery,Communication of the ACM;NewYork.
• Coutard,Olivier,(2000): A Case Study of Attempted Radical Change,MIS Quarterly"Volume24,No.2.
• Grounlund,Ake,(2001)."Democracy in An IT –Framed Society"

Association for Computing Machinery,Communications of the ACM,NewYork. Routledge.(1999)."The Governance of Large Technical Systems",London,U.K.

• KeyesC.(1998)."Informatization and Punlic Administration Trends",in Snellen and Van de Donk."Public Administration in An Information Age".
• Jessica.(2000).InternetManagement",Auerbach Publications,NewYork,USA.
• McFarland,Dalton E.(1986),"The Managerial Imperatives,The Age of Macromanagement",Cambrdge,Mass.,USA.
• Shahin,Arash.(2004),"SERVQUAL And Model of Service Quality Gaps :A Framework for Determining and Prioritizing Critical Factors in Delivering Quality Services "The 4th International Conference on Quality Management,18-20 Decemner,Iran:Tehran.
• Schultze,Ulrike,A.(2000).confessional Account of An Elhongraphy About Knowledge Work,MISQuarterly",Volume24,No.1.