مقدمه‌ای بر سیستم‌های اطلاعاتی رایانه‌ای/مالکیت فکری و اخلاق حرفه‌ای

حقوق مالکیت فکری

نشان کپی‌رایت

حقوق مالکیت فکری حقوقی هستند که برای پدیدآورندگان در نظر گرفته شده‌اند. پدیدآورندگان کسانی هستند که دست به ایجاد مالکیت فکری که همان آثار خلاقانه است زده باشند. با این حقوق پدیدآورندگان می‌توانند تعیین کنند با اثر به طور قانونی چه کار می‌توان کرد و نیاز است از چه قوانینی پیروی شود.

کپی‌رایت برای این به وجود آمده است تا از آثار یک شخص همچون آثار ادبی، موسیقیایی و هنری محافظت کند. کپی‌رایت‌ها که در سال ۱۹۷۶ پا به عرصه وجود نهاده‌اند به پدیدآورنده اصلی برای آنچه پدید آورده است حقوقی می‌دهد. حتی اگر بمیرد تا سال‌ها پس از مرگش حقوقی دارد. برای مثال اگر یک سی‌دی از Zomboy را بخرید این اجازه را ندارید که هر کاری با موسیقیش خواستید بکنید. درست است که مال شما است ولی هنرمند همچنان حق و حقوقی برای آهنگ‌هایش دارد.

نشان تجاری آن واژه‌ها، عبارت‌ها، نمادها، طرح‌ها یا ترکیبی از این‌ها است که به عنوان شناسه به کار می‌رود تا مشتری بتواند با کمک آن، یک محصول یا سرویس را از نمونه مشابه‌اش تشخیص دهد. به آن «نشانواره» نیز می‌گویند.

ثبت اختراع شبیه به کپی‌رایت و نشان تجاری است، با این تفاوت که به جای موفقیت‌های ادبی یا نشانواره شرکتی، از ابداع‌های یک شخص حفاظت می‌کند. ثبت اختراع معمولا برای یک دوره ۲۰ ساله اعطا می‌شود و حقوق تولید کردن آنچه را اختراع کرده است به طور قانونی به فرد می‌دهد.

اخلاق حرفه‌ای

معنای عام واژه «اخلاق» عناصر مهمی است که برای رفتارهای انسان مهم است. اخلاق می‌تواند به ارزش‌ها، قوانین، استانداردها و توافقنامه‌های خاصی اشاره کند. به عنوان مثال دست به دزدی نرم‌افزار نزدن یکی از بحث‌های اخلاقی است. اخلاق رایانه مجموعه‌ای از رفتارها است که برای استفاده از رایانه‌ها قانونگذاری می‌کند. بسیار مهم است که کاربران رایانه نسبت به استفاده اخلاقی از مواد دارای کپی‌رایت، استفاده اخلاقی از منابع و اطلاعات، استفاده اخلاقی از اطلاعات مدرسه، شرکت و کارمندان آگاهی داشته باشند.

موضوع‌های رایج در زمینه اخلاق رایانه عبارتند از: نگرانی درباره محرمانگی، چگونگی اثرگذاری رایانه‌ها بر جامعه، حقوق مالکیت فکری. این یک کار عادی و رایج است که یک سی‌دی یا فیلم را برای دوست‌تان رایت بزنید. اما بهتر است به دوست‌تان بگویید برود آن سی‌دی یا فیلم را بخرد. یکی دیگر از موضوعات روز اخلاقی موضوع محرمانگی اشخاص است. اطلاعات خصوصی افراد به آسانی از طریق رایانه قابل دسترسی است اما اخلاق حکم می‌کند اطلاعات شخصی را برنداریم مگر اینکه خودش اجازه داده باشد. اخلاق راهنمای رفتارهای ماست و منبعی است برای اینکه قانون‌ها چه باید باشند.

یکی از موضوع‌های اخلاقی که با رشد ظهور فناوری‌های جدید به وجود آمده است تقلب در میانن دانش‌آموزان است. هر چه دانش‌آموزان فناوری بیشتری در اختیار داشته باشند طبیعتا راه‌های بیشتری برای تقلب دارند، راه‌هایی که معلمانی که از همه فناوری‌های جدید استفاده نمی‌کنند نسبت به آن‌ها بی‌خبرند. در یک مطالعه انجام شده ۳۵٪ از دانش‌آموزان تایید کردند که ترجبه تقلب با گوشی همراه را داشته‌اند. این کار از طریق ذخیره کردن یادداشت‌هایی درون گوشی یا پیام فرستادن جواب سوال از بیرون جلسه، الخ انجام می‌شود. یک رقم باورنکردنی‌ای از دانش‌آموزان خودشان هم نمی‌فهمیدند این کار تقلب است، تقریبا ۲۰٪. آن‌ها عادت کرده‌اند مثل عضوی از بدنشان، گوشی همراه را کنار خود نگاه دارند و این را درک نمی‌کنند که گوشی برای این نیست که همیشه استفاده شود، در واقع آن‌ها بین فرستادن جواب سوال از بیرون جلسه امتحان و پیام فرستادن برای یکی از دوستان‌شان در خانه تفاوتی نمی‌بینند. بایستی افراد جوان را آگاه کنیم نسب به این موضوع که تقلب با فناوری قابل شناسایی است و دزدی ادبی در دانشگاه برایشان می‌تواند مشکل‌ساز شود. دانشکده‌ها باید بدانند دانشجوها چگونه از گوشی همراه، آی‌پد، الخ برای تقلب استفاده می‌کنند و جلویشان را بگیرد.

تاریخچه اخلاق حرفه‌ای در رایانه

اخلاق رایانه مفهومی است که با پیشرفت رایانه روز به روز رشد می‌کند. نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ گه رایانه‌ها به درون خانه‌ها راه یافتند چنین مفهومی ظهور کرد. امروزه از رایانه‌ها در خانه، مدرسه و تقریبا در همه شرکت‌ها استفاده می‌شود. این عرصه وسیع سبب شده است اخلاق یک سطح کاملا جدیدی در کسب و کارهای مختلف پیدا کند به خصوص در زمینه موضوعات محرمانگی.این فرم از اخلاق د ر سرتاسر جهان در دانشگاه‌های مختلف به عنوان یک رشته ارائه می‌شود. اخلاق رایانه شامل جنبه‌های فلسفی اخلاق و همچنین تفسیرهای روانشناختی و جامعه‌شناختی است.

استفاده اخلاقی از موسیقی

اشتراک آهنگ‌ها در اینترنت در چند سال گذشته یک مشکل به وجود آورده است که هنوز پا بر جاست. جنجال موسیقی با یک نرم‌افزار اشتراک فایل همتا به همتا (نظیر به نظیر) موسوم به نپستر شروع شد. این نرم‌افزار به کاربران اجازه می‌داد موسیقی‌ها را در اینترنت به اشتراک بگذارند. نپستر کار خود را بین چند نفر دوست شروع کرد که بین خودشان موسیقی به اشتراک می‌گذاشتند اما وقتی تعداد کاربران نپستر افزایش یافت برای حرفه موسیقی دردسرساز شد. بعضی از هنرمندان به طور خاص متالیکا و دکتر دره علیه نپستر دعوی قضایی کردند و این شکایت‌ها باعث شد در پی شکست خوردن انجمن صنعت ضبط موسیقی ایالات متحده آمریکا در دعوی قضایی نرم‌افزار نپستر در سال ۲۰۰۱ بسته شود. نپستر و سایر وبگاه‌های همتا به همتا که امروزه همچنان وحود دارند مثل The Pirate Bay، Mediafire و Megaupload جنجال‌های بزرگی هستند زیرا امکان کپی کردن آهنگ برای استفاده غیرتجاری را برای استفاده منصفانه فراهم می‌کنند در حالیکه دانلود فایل از وبگاه های همتا به همتا بر اساس «قانون کپی‌رایت هزاره دیجیتال» تخلف از کپی‌رایت محسوب می‌شود.

دزدیدن فیلم

به کپی کردن و توزیع کردن غیرقانونی فیلم‌ها و نمایشهای تلویزیونی، دزدی فیلم گفته می‌شود. میزان تخلف دزدی فیلم از سال ۲۰۰۴ به این سو رشد فزاینده‌ای داشته است.

کلک‌های رایانه‌ای و دستکاری دیجیتالی

کلک رایانه‌ای یا ویروس کلک به نامه دروغینی گفته می‌شود که بین رایانه‌های مختلف پخش می‌شود و این کار معمولا از طریق ایمیل‌ها انجام می‌گیرد. معمولا یک ایمیل به کاربر هشدار می‌دهد که یک قربانی یک ویروس یا کرم شده است و از او درخواست می‌کند پیام را به دیگران فوروارد کند (پیامی که خود حاوی ویروس است) یا اینکه از او درخواست می‌کند یک فایل پیوست شده را دانلود کند (فایلی که آلوده است).

دستکاری دیجیتالی به تغییر دادن یا ویرایش هر نوع محتوای دیجیتالی گفته می‌شود.

رایانه و سلامتی انسان

سلامتی فیزیکی

مشکلات فیزیکی‌ای وجود دارند که ناشی از رایانه‌ها هستند مثل خسته شدن چشم‌ها، تارشدن دید، خستگی، سردرد، کمردرد، و درد مچ و انگشتان. یک نوع دیگر از مشکلات سلامتی که رایانه‌ها ممکن است به وجود آورند، آسیب‌های فشار مکرر است. به این صورت که وقتی کاری را به صورت مکرر انجام می‌دهید سبب درد در ناحیه دست، مچ، کتف یا گردن می‌گردد. استفاده از کیبورد و ماوس می‌تواند سبب آسیب‌های فشار مکرر شود.

استرس ناشی از دنیای مداوم در حال تغییر در اثر فناوری

امروزه ما شاهد تغییرات زیادی هستیم که استرس و نگرانی بسیار به همراه آورده است. بیشتر این تغییرات به صورت مستقیم با انقلاب دیجیتال ارتباط دارند و تنها در ۱۰ تا ۲۰ سال گذشته این مشکلات را به وجود آورده‌اند.

سلامتی عاطفی

فرسودگی از کار

رشد سریع فناوری مزایای بسیاری را در استفاده از رایانه‌ها به همراه آورده است اما در سال‌های اخیر به سلامت عاطفی به صورت یک فاکتور مهم کار کردن با رایانه‌ها و فناوری‌ها نگاه می‌شود. به طور کلی امروزه استفاده از رایانه می‌تواند نگرانی و اضطراب برای استفاده‌کنندگان به وجود بیاورد. اوایل که رایانه‌ها معرفی شده بودند منشی‌ها این دغدغه را داشتند که چطور ماشین تایپ خود را کنار بگذارند و با صفحه‌کلید رایانه کار کنند؟ امروز دیگر بسیاری از افراد کار با رایانه را بلد هستند ولی مشکل این است که فناوری تغییر می‌کند. هر چند سال یک سامانه جدید، طراحی رایانه بروزرسانی و وارد بازار می‌شود. این امر سبب می‌شود کار در یک شرکت دچار مشکل شود چون برنامه‌ها و سیستم‌ها همه باید بروزرسانی شوند. از آنجایی که اینترنت ۲۴ ساعته در دسترس است استرس می‌تواند هر لحظه به سراغ کارمندان بیاید. آن‌ها وقتی از سر کار به خانه بر گردند ممکن است وقت کافی برای استراحت نداشته باشند. در ایالات متحده اطلاعات با لمس یک انگشت برای شهروندان قابل دسترسی است و حتی گاهی حجم زیاد از حد اطلاعات فراهم است. خبرها همیشه نو هستند، ایمیل‌ها همیشه می‌رسند، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی همیشه فعالند. ممکن است بسیاری از مردم از اینکه همیشه پشت رایانه (پشت گوشی همراه) باشند خسته شوند. این پدیده فرسودگی نامیده می‌شود و به معنی خستگی طولانی‌مدت و کاهش علاقه نسبت به کار است. یک نوع رایج از «سلامت عاطفی» که بیشتر مرتب با نوجوانان است اعتیاد به فناوری است. رسانه‌های اجتماعی نقش زیادی در این موضوع دارند.

اعتیاد به اینترنت

دنیای مجازی شباهت‌های بسیاری با دنیای واقعی دارد. رازآلود و غیرقابل پیش بینی بودن دنیای مجازی همانند عدم اطمینان و تغییر پذیری در جهان واقعی ما است. مردم می‌توانند در دنیای مجازی نقش‌های آنلاین انتخابی خودشان را داشته باشند همانطور که در دنیای واقعی ماسک به چهره می‌زنند. در عین حال دنیای مجازی مزیت‌هایی را نسبت به دنیای واقعی برای انسان فراهم می‌کند.

امروزه بسیاری از مردم به اینترنت معتاد هستند. به علاوه بسیاری از افراد خودشان خبر ندارند که به اینترنت معتاد شده‌اند. اعتیاد به اینترنت نشانه‌های بسیاری دارد. یکی از نشانه‌های خوبش این است که فرد همیشه دوست دارد به اینترنت فکر کند. اگر شما فردی هستید که استفاده بیشتر از اینترنت برایتان رضایت می‌آورد و نمی‌توانید استفاده از اینترنت را کم کنید این‌ها همه نشانه‌های اعتیاد به اینترنت هستند.