راهنمای شبکهٔ اجتماعی ماستودون

ماستودون چیست؟

نشان شبکهٔ اجتماعی ماستودون

ماستودون یک شبکه اجتماعی است که در آن می‌توان مطلب نوشت، عکس (نگاره) و ویدئو به اشتراک گذاشت و با کاربران دیگر برهم‌کنش داشت. ماستودون مانند رایانامه کار می‌کند و هر سروری می‌تواند با سروری دیگر ارتباط داشته باشد. محیط ماستودون برای نوشته‌های کوتاه (میکروبلاگینگ) بهینه شده‌است و سقف پیش‌فرض نوشته‌ها در آن ۵۰۰ نویسه است. واژهٔ ماستودون برگرفته از نام یک گونهٔ منقرض‌شده از راستهٔ فیل‌سانان است که شبیه ماموت‌ها و فیل‌های امروزی بودند و حدود ده هزار سال پیش منقرض شدند.

کجا حساب باز کنیم؟

ماستودون یک شبکۀ اجتماعی غیرمتمرکز است. درست همان طور که نشانی‌های رایانامه را می‌توان روی سرورهای گوناگونی ثبت کرد (مانند GMail‏، Hotmail یا Yahoo). کاربران ماستودون می‌توانند حساب خود را روی سرورهای گوناگونی باز کنند. با این حال، همهٔ این کاربران می‌توانند نوشته‌های خود را برای کاربران سرورهای دیگر به اشتراک بگذارند و با آن‌ها ارتباط داشته باشند.

به سرورهای ماستودون، «نمونه» یا "Instance" گفته می‌شود. فرقی نمی‌کند که روی کدام یک از نمونه‌های ماستودون ثبت نام کنید. حالت ایده‌آل این است که روی نمونه‌ای حساب باز کنید که مدیران یا دست‌کم برخی از کاربرانش را از قبل می‌شناسید و قوانین آن نمونه را رعایت می‌کنید. چند نمونه از نمونه‌های شناخته‌شدهٔ ماستودون را نام می‌بریم:

نماد شگون‌نمای ماستودون یک ماموت پشمالو است که گاهی یک موبایل یا تبلت در دستش گرفته

• mastodon.social نمونه‌ای که برنامه‌نویس اصلی نرم‌افزار ماستودون مدیر آن است. کاربران زیادی در این نمونه هستند و ثبت‌نام در آن پیشنهاد نمی‌شود. (همچنین در ایران فیلتر است)
• mstdn.social
• mastodon.online دومین نمونه‌ای که برنامه‌نویس اصلی ماستودون مدیر آن است.
• tilde.zone نمووه‌ای که قابلیت های بیشتری نسبت به ماستودون دارد و از انشعاب Glitch-soc استفاده می‌کند که قابلیت‌هایی مانند پشتیبانی از مارک‌دون را در اختیار می‌گذارد.
• persadon.com پرسادون، نمونه‌ای که با هدف گردهم‌آوری کاربران فارسی‌زبان پایه‌گذاری شده‌است (نمایهٔ مدیر پرسادون).
• social.tchncs.de یکی از نخستین نمونه‌های ماستودون.
• fosstodon.org نمونه‌ای برای کاربران علاقه‌مند به نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز (صرفا به انگلیسی).
• mastodon.cloud

فهرست بزرگ‌تری از نمونه‌های ماستودون را در این‌جا یا این‌جا ببینید. توجه داشته باشید که منتقل کردن حساب بین نمونه‌های مختلف بسیار آسان است؛ اما شما نمی‌توانید نوشته‌های خود را به حساب مقصد انتقال دهید. با این حال یک پیوند به حساب مقصد داده می‌شود.

با چه نرم‌افزاری وارد ماستودون شویم؟

شما تقریباً می‌توانید از هر پلتفرمی وارد ماستودون شوید. برای ورود به ماستودون از طریق وب، تنها آدرس نمونه‌تان را در مرورگر خود وارد کنید. نرم‌افزارهای مختلفی هم برای اتصال به ماستودون در سیستم‌عامل‌هایی چون اندروید، آی‌او‌اس، گنو، ویندوز و مک وجود دارند که می‌توانید فهرست آنها را در وبگاه ماستودون ببینید. (فهرست بسیار طولانی‌تری هم این‌جاست).

توجه: نرم‌افزارهای آزاد برای اتصال به ماستودون را از استورهای ناامنی مانند گوگل‌پلی یا وبگاه‌های متفرقه دانلود نکنید. استفاده از این‌ها می‌تواند حریم خصوصی و امنیت شما را به خطر بیندازد.

حریم خصوصی نوشته‌ها

حریم خصوصی نوشته‌ها به صورت مستقل از حریم خصوصی حساب کاربری شما و مستقلاً برای هر نوشته مدیریت می‌شود. چهار حالت مختلف نمایش نوشته‌ها شامل عمومی، فهرست نشده، خصوصی و مستقیم در دسترس کاربر قرار دارند.

جهت انتخاب حالت نمایش (حریم خصوصی) هر نوشته از بین حالات فوق، بر روی نماد کره زمین در پایین کادری که نوشته خود را در آن می‌نویسید، کلیک کرده و گزینه مورد نظر را انتخاب کنید. تغییری که در این قسمت اعمال می‌کنید برای نوشته‌های بعدی شما هم به خاطر سپرده می‌شود. به عنوان مثال چنانچه برای یک نوشته حالت نمایش را بر روی خصوصی قرار دهید، از آن پس برای تمامی نوشته‌های شما این حالت در نظر گرفته خواهد شد. لذا اگر مایل نیستید که نوشته‌های بعدی شما هم در همان حالت نمایش داده شوند، کافیست تا با استفاده از همین روش، حالت دلخواه خود را تغییر دهید.

عمومی

حالت پیش‌فرض در برای اغلب کاربران، این حالت است. نوشته‌های عمومی برای همگان شامل اعضای ماستودون، کسانی که عضو نمونه شما و حتی عضو ماستودون هم نیستند و حتی برای بات‌های جستجوگرها قابل روئیت‌اند و در صفحه شخصی شما نمایش داده خواهند شد.

فهرست‌نشده

تقریباً مشابه حالت عمومی است و نوشته‌ها برای همه کسانی که شما را پی می‌گیرند یا نمی‌گیرند و حتی افرادی غیر از اعضای ماستودون قابل دیدن بوده و در صفحه شخصی شما نمایش داده می‌شوند، اما در نتایج جستجوها (مثلاً در فهرست نوشته‌هایی که تحت یک برچسب (hashtag) نوشته شده‌اند) پدیدار نمی‌شوند و از نمایش آن‌ها در فهرست نوشته‌های عمومی نیز جلوگیری خواهد شد. لذا هرکس که بخواهد آن نوشته را ببیند باید یا شمارا قبلاً پی گرفته باشد یا نشانی صفحهٔ شخصی شما را داشته باشد و در آنجا مشاهده‌اش کند.

خصوصی

نوشته‌ها در تایم‌لاین عمومی نمایش داده نخواهند شد و حتی در صفحه شخصی شما هم برای افرادی که پی‌گیر (به انگلیسی: Follower) شما نباشند نمایش داده نخواهند شد.

مستقیم

نوشته‌ها فقط برای کاربرانی که آن‌هارا منشن کرده باشید (نام کاربری‌شان را در متن پیام درج کرده باشید) قابل روئیت خواهند بود و آن‌ها نمی‌توانند پیام شما را به اشتراک بگذارند. البته در ذهنتان داشته باشید که ممکن است نمونه مقصد از قوانین پیام مستقیم (به انگلیسی: Direct) تبعیت نکند. لذا چنانچه در حال طرح موضوع حساسی هستید که تمایلی به دیده شدن آن توسط سایرین ندارید، توصیه می‌کنیم آن مکالمه را به مکانی خارج از ماستودون منتقل کنید.

یافتن کاربران دیگر

با دانستن نام کاربری

برای یافتن کاربرهای دیگر در شبکه ماستودون کافیست نام و نمونه آن‌ها را به صورت یک آدرس ایمیل بنویسید. مثلا برای یافتن کاربر user که در نمونه mastodon.social ثبت نام کرده، باید در کادر جستجو ابتدا واژهٔ user و پس از آن علامت @ و سپس عبارت mastodon.social را وارد کرده و دکمه جستجو را بفشارید.

نکته: چنانچه کاربر مورد نظر عضو نمونه فعلی شما باشد (در این مثال چنانچه هم شما و هم کاربر مورد نظر عضو mastodon.social باشید)، کافیست یک علامت @ درج کرده و سپس نام کاربر را بنویسید و نیاز به سایر قسمت‌ها نمی‌باشد.

با تغییر تنظیمات

شما می‌توانید برای یافتن کاربران دیگر از قسمت تایم‌لاین جهانی استفاده کنید. در این قسمت شما می‌توانید پست‌هایی از هر زبانی را ببینید، اما اگر می‌خواهید فقط پست‌هایی به یک زبان خاص (مثلاً فارسی) را ببینید، به قسمت تنظیمات -> ترجیحات -> دیگر بروید و در قسمت فیلتر کردن زبان‌ها تیک فارسی را بزنید.

همچنین اگر شما هم می‌خواهید برای فارسی زبان‌ها دیده شوید، به همان بخش بروید و زبان نوشته‌هایتان را فارسی کنید. این به دیگران کمک می‌کند که شما هم در قسمت تایم‌لاین جهانی برای کاربران فارسی‌زبان دیده شوید.

با جستجوی نام نمایشی یا نام کاربری

در کادر جستجوی ماستودون می‌توان کاربران دیگر را با «نام نمایشی» آن‌ها نیز جستجو کرد. کافی است که عبارت جستجوی خود را (به فارسی یا به انگلیسی، مثلاً «محمدرضا» یا "Paul" یا "evergreen88") بنویسید و دکمهٔ Enter را بزنید.

اگر هنوز کسی را نمی‌شناسید

اگر تازه عضو ماستودون شده‌اید و هنوز کسی را نمی‌شناسید، می‌توانید نگاهی به فهرست نوشته‌های محلی (local timeline) یا فهرست نوشته‌های همه جا (federated timeline) بیندازید. در این دو فهرست، آخرین نوشته‌هایی که کاربران نمونه شما نوشته‌اند، یا آخرین نوشته‌هایی که کاربران نمونه‌های دیگر (که هم‌نمونه‌ای شما آن‌ها را پی می‌گیرند) نوشته‌اند نمایش می‌یابد. اگر نوشته‌های کسی به نظرتان جالب رسید، می‌توانید روی تصویر نمایهٔ نویسنده کلیک کنید و او را پی بگیرید.

با داشتن نشانی صفحهٔ عمومی یا یکی از نوشته‌ها

اگر نمایهٔ (profile) یک کاربر یا یکی از نوشته‌های او را در یک صفحهٔ جدا در مرورگر خود باز کرده‌اید، می‌توانید نشانی آن صفحه را مستقیماً در کادر جستجوی ماستودون بنویسید تا نمایهٔ کاربر یا نوشتهٔ مورد نظرتان در نتایج جستجو ظاهر شود.

یافتن و خواندن نوشته‌ها در میانهٔ یک گفتگو

شاید کاربران فیس‌بوک و گوگل‌پلاس (ولی نه توییتر) از شیوهٔ نمایش نوشته‌ها و پاسخ‌ها در ماستودون کمی سردرگم شوند. پس توضیح کوتاهی در این باره لازم است.

روش نمایش نوشته‌ها و پاسخ‌ها به هر نوشته در ماستودون بیشتر شبیه به سبک توییتر است. این یعنی اگر در ماستودون به نوشتهٔ کسی پاسخ دهید (یعنی اگر زیر نوشتهٔ کسی کامنت بگذارید)، پاسخ شما به شکل یک نوشتهٔ مستقل (بسیار شبیه نوشتهٔ اولیه) در فهرست نوشته‌ها پدیدار خواهد شد. این بر خلاف شبکه‌هایی مانند فیس‌بوک یا گوگل‌پلاس است که در آن‌ها پاسخ‌ها همیشه وابسته به نوشتهٔ اولیه هستند و در زیر آن نمایش می‌یابند. در روش گوگل‌پلاس یا فیس‌بوک، نویسندهٔ اولیه حتی می‌تواند پاسخ دیگران به نوشتهٔ خودش را حذف کند، ولی در روش ماستودون و توییتر، هر کسی مسئول و کنترل‌کنندهٔ نوشتهٔ خودش است.

پرسش کاربران فیس‌بوک و گوگل‌پلاس احتمالاً این است: اگر در فهرست نوشته‌هایی که پی می‌گیرم، نوشته‌ای را ببینم که به نظر می‌رسد در پاسخ به نوشتهٔ دیگری نوشته شده است، چگونه می‌توانم خط سیر گفتگو را پیدا کنم و نوشته‌ها را به ترتیب درستش بخوانم؟ پاسخ: برای این کار کافی است که روی نوشته کلیک کنید! با این کار، نوشته در ستون جداگانه‌ای باز می‌شود و در این ستون، همهٔ نوشته‌های پیش و پس از آن (به شکل خط سیر کامل گفتگو) پدیدار می‌شوند.

اگر نوشتهٔ کاربری را روی صفحهٔ عمومی نمایه‌اش (و نه از درون محیط کاربری خودتان) می‌بینید، باید روی برچسب زمان نوشته کلیک کنید. با این کار نوشتهٔ او در یک صفحهٔ تازه باز می‌شود و همهٔ نوشته‌های پیش و پس از آن نیز نمایش می‌یابند.

خصوصی‌کردن حساب

اگر حساب خود را خصوصی کنید، افرادی که بخواهند شما را پی‌گیری (به انگلیسی: Follow) کنند باید درخواست دهند؛ تنها اگر شما درخواست آن‌ها را بپذیرید آن‌ها می‌توانند نوشته‌های شما را ببینند.

برای خصوصی‌کردن حساب، روی دکمهٔ ترجیحات (به انگلیسی: Preferences) کلیک کنید. در صفحه جدید، از ستون سمت چپ بر روی گزینه ویرایش نمایه (به انگلیسی: Edit Profile) کلیک کرده و کادر کنار عبارت «خصوصی‌کردن حساب» (به انگلیسی: Make account private) را تیک زده سپس دکمه ذخیره تغییرات (به انگلیسی: Save Changes) را کلیک کنید.

نهفتن شبکهٔ ارتباطی

اگر شبکهٔ ارتباطی خود را پنهان کنید، کسی نمی‌تواند با دیدن نمایهٔ ماستودون شما بفهمد که شما پیگیر چه کسانی هستید یا چه کسانی شما را پی می‌گیرند.

برای نهفتن شبکهٔ ارتباطی، روی دکمهٔ ترجیحات (به انگلیسی: Preferences) کلیک کنید. سپس تیک کنار عبارت «نهفتن شبکهٔ ارتباطی» (به انگلیسی: Hide your network) را زده و در نهایت بر روی دکمه ذخیره تغییرات (به انگلیسی: SAVE CHANGES) کلیک کنید.

پیشنهاد کاربران مورد علاقهٔ شما به دیگران

ماستودون بر خلاف اغلب شبکه‌های اجتماعی دیگر، کاربران را با هدف گسترش ارتباطات، به صورت تصادفی به یکدیگر پیشنهاد نمی‌دهد و برای این امر به کاربران این اجازه را می‌دهد که کاربرهایی را که دوست دارند با سایرین آشنا کنند، در صفحه شخصی خود معرفی کنند و هرکس که از صفحه شخصیشان بازدید کند، می‌تواند لیست کاربرهای منتخب آن شخص را ببیند.

برای این امر کافیست در تایم‌لاین خود بر روی تصویر (به انگلیسی: Profile picture یا avatar) کاربر مورد نظر کلیک کرده، سپس در نمایهٔ کاربر که در ستون جدایی باز شده‌است، بر روی منو کلیک کنید و گزینه «نمایش در نمایه» (به انگلیسی: Feature on profile) را برگزینید.

از این پس هر کاربری که به صفحه شخصی شما مراجعه کند، در ستون کناری می‌تواند آن کاربر را در لیست انتخاب‌های شما ببیند و چنانچه تمایل داشته باشد، با کلیک بر روی نام یا تصویر وی وارد صفحه شخصی‌اش خواهد شد. نکته: برای حذف کاربر از لیست پیشنهادی، کافیست مراحل فوق را عیناً دنبال کرده و به جای گزینه «نمایش در نمایه»، ااین بار گزینه «نهفتن از نمایه» (به انگلیسی: Don't feature on profile) را کلیک کنید.

گرفتن نسخهٔ پشتیبان از اطلاعات حساب

روی دکمهٔ ترجیحات (به انگلیسی: Preferences) کلیک کنید. در صفحه جدید، از ستون سمت چپ بر روی گزینه برون‌سپاری داده‌ها (به انگلیسی: Data export) کلیک کرده و در صفحه جدید بسته به نیازتان می‌توانید با کلیک بر روی گزینه «درخواست بایگانی داده‌هایتان» (به انگلیسی: REQUEST YOUR ARCHIVE) از کل داده‌های حساب کاربری خود یک نسخه پشتیبان (به انگلیسی: Backup) تهیه کنید و یا با کلیک بر روی واژه CSV موجود در مقابل گزینه‌های مختلف در بالای این دکمه، از هرکدام آن‌ها به صورت جداگانه یک فایل پشتیبان تهیه کنید. توجه داشته باشید که گزینه‌های دارای CSV فقط برای نام و آدرس حساب‌های کاربری کاربرد داشته و محتویات آن‌ها را در بر نخواهند داشت.

نقل مکان به یک حساب دیگر

روی دکمهٔ ترجیحات (به انگلیسی: Preferences) کلیک کنید. در صفحه جدید از ستون سمت چپ بر روی گزینه ویرایش نمایه (به انگلیسی: Edit Profile) کلیک کرده و در زیر دکمه ذخیره تغییرات گزینه «نقل مکان به یک حساب دیگر» قرار دارد که زیر آن جمله‌ای برای این مضمون قرار دارد. کافیست بر روی گزینه «این‌جا را کلیک کنید» (به انگلیسی: configure it here) کلیک کنید. در صفحه بعدی حساب ماستودونی که مایلید حساب فعلی به آن حساب منتقل (Redirect) شود را تایپ کرده و بر روی دکمه قرمز رنگ ذخیره (به انگلیسی: SAVE) کلیک کنید کنید.

توسعه دهندگان

چرا باید نمونه ماستودون بسازیم؟

دلایلی وجود دارد که شما را ترغیب می‌کند که نمونۀ ماستودون خود را راه‌اندازی کنید. این دلایل عبارتند از:

• به صاحب نمونۀ فعلی خود اعتماد ندارید.
• قوانین نمونۀ فعلی خود را دوست ندارید.
• یک جامعه خاص دارید.
• می‌خواهید مدیر خودتان باشید.
• می‌خواهید برای افراد مدنظرتان که به شما اعتماد دارند یک دیکتاتوری کوچک برپا کنید.

ایجاد نمونه

برای ایجاد نمونه اینجا را ببینید.

اصطلاحات کاربردی در ماستودون

فرسته (به انگلیسی: Post)

به نوشته‌ها، عکس‌ها، و هر اثر دیگری که در ماستودون می‌فرستیم «فرسته» می‌گوییم. در گذشته فرسته‌های ماستودون «بوق» نام داشت که صدای حیوان «ماستودون» است، مثل فرسته‌های توییتر که به آن‌ها «توییت» می‌گویند که صدای «گنجشک» است. با این حال به دلیل ذات نامتمرکز شبکه که در آن فرسته‌هایی از دیگر نرم‌افزارها مثل پیرتیوب و پیکسل‌فد نیز وجود دارد، اطلاق نامی خاص برای فرسته‌های ماستودون بی‌معنی به نظر می‌رسید؛ بنابراین نام عمومی «فرسته» بر آن‌ها گذاشته شد.

برگزیدن (به انگلیسی: Favorite)

معادل پسندیدن و خوش آمدن است و هرگاه بخواهیم به فرستنده بگوییم از فرسته‌اش خوشمان آمده، دکمهٔ برگزیدن که با نماد یک ستاره مشخص شده را می‌فشاریم. هرگاه ستاره به صورت رنگی (زرد رنگ) درآمد یعنی آن نوشته را برگزیده‌اید. فرسته‌های برگزیده برای همیشه در حساب کاربریتان مانده و می‌توانید در آینده به آن‌ها مراجعه کنید؛ بنابراین در برگزیدن فرسته‌ها زیاده‌روی نکنید. با این حال، این فرسته‌ها تنها برای خودتان قابل دیدن است و دیگران به فرسته‌های برگزیده‌تان دسترسی نخواهند داشت.

تقویت (به انگلیسی: Boost)

به عمل بازنشر یک فرسته گفته می‌شود. چنانچه فرسته‌ای را کاربردی یافتید و مایل بودید آن را با پی‌گیرانتان هم‌رسانی کنید، کافیست تا با تقویتش، به نظرشان برسانیدش.

پی‌گیری (به انگلیسی: Follow)

به عمل دنبال کردن یک حساب کاربری با هدف مشاهده فرسته‌هایش در خط زمانی خانگی خود گفته می‌شود. چنانچه شخصی را پی‌بگیرید، از آن پس تمام نوشته‌هایش در قالب‌های عمومی، لیست نشده و خصوصی برایتان قابل مشاهده خواهند بود و برای دیدن فرسته‌هایش نیازی به مراجعه به صفحهٔ شخصی‌اش نخواهید داشت.

ناپیگیری (به انگلیسی: Unfollow)

به عمل پایان پی‌گیری یک حساب کاربری گفته می‌شود. چنانچه شخصی را پی‌می‌گیرید و مایل نباشید از این پس فرسته‌هایش را بدون مراجعه به صفحهٔ شخصی‌اش ببینید، کافیست تا این دکمه را بفشارید و پس از تأیید، دیگر فرسته‌هایش در خط زمانی خانگیتان نمایش داده نشده و از سیاههٔ پی‌گیران آن حساب خارج خواهید شد.