سمشناسی بالینی برای محصولات تجاری/تعریف

'

تعریف

تاریخچه

سمشناسی بالینی برای محصولات تجاری

سمشناسی شاخه‎ای از علوم است که با سم‎ها سر و کار دارد. سم (زهر) ماده‎ای است که در صورت استعمال سبب اثرات مضر در یک موجود زنده می‎شود خواه به صورت تصادفی یا با طرح. طبق توافق سمشناسی همچنین مطالعه اثرات مضر ناشی از پدیده‎های فیزیکی را نیز شامل می‎شود مثل انواع تشعشعات و صداها. در عمل البته این تعریف‎های ساده مشکل دارند چه از نظر معنی کردن دقیق چیزهایی که جز سم‎ها محسوب می‎شوند و چه از نظر اندازه‎گیری اثرات سم.

مطالعه سمشناسی از جهات بسیاری برای جامعه سودمند است نه تنها از انسان‎ها و محیط در برابر اثرات مخرب مسموم‎کننده‎ها محافظت می‎کند بلکه رشد و توسعه مسموم‎کننده‎های انتخابی را نیز تسهیل می‎کند مثل داروهای ضدسرطان و سایر داروهای پزشکی و حشره‎کش‎ها.

مفهوم سم (زهر) یک مفهوم کمی است. هر ماده‎ای که مقداری از دز آن، مضر باشد سم است اما با این حال می‎توانیم بگوییم هر ماده‎ای که در دزهای پایین مضر نیست باز هم می‎تواند سم باشد. ما بین این دو حد طیفی از اثرات ممکنه وجود دارد از سمیت مزمن ملایم گرفته تا کشندگی فوری. به عنوان یک مثال می‎توانیم از ونیل کلراید یاد کنیم. در دزهای بالا، یک سم قوی برای جگر است، در دزهای پایین یک ماده سرطان‎زا با دوره کمون طولانی است. نمود بارز اهمیت دز را می‎توانیم در مورد فلزاتی ببینیم که در رژیم غذایی، ضروری محسوب می‎شوند اما در دزهای بالا سمی هستند. از این رو آهن، مس، منیزیم، کبالت، منگنز و روی می‎توانند یا به مقدار کم در رژیم غذایی وجود داشته باشند (کمبود)، یا در سطح متوسط وجود داشته باشند (نگهدارنده) یا در سطح بسیار بالا وجود داشته باشند (سمیت).

سمشناسی کاربردی جنبه‎های مختلفی را که سمشناسی در آن زمینه بکار می‎رود یا توسعه یک روش جدید یا مسموم‎کننده‎های انتخابی جدید برای بکارگیری در محیط‎های لازم را شامل می‎شود.

• سمشناسی بالینی: تشخیص و درمان مسمومیت انسان.
• سمشناسی دامی: تشخیص و درمان مسمومیت در جانوران (به جز انسان‎ها) به ویژه دام‎ها و جانوران اهلی می‎باشد اما گونه‎های شکاری را شامل نمی‎شود. سایر مباحث مهم در سمشناسی دامی انتقال احتمالی سم (توکسین) به جمعیت انسان از طریق شیر و سایر مواد غدایی و مراقبت و رفتار اخلاقمدارانه با جانوران آزمایشی است.
• سمشناسی جنایی: مربوط می‎شود به جنبه‎های پزشکی قانونی شامل شناسایی سم در نمونه‎های پژشکی و سایر نمونه‎ها.
• سمشناسی محیطی: مربوط می‎شود به جابجایی مسموم‎کننده‎ها و متابولیت‎های آن‎ها و تجزیه محصولات در محیط و در زنجیره‎های غذایی و اثری که این آلوده‎کننده‎ها بر افراد و به‎ویژه بر جمعیت‎ها می‎گذارند. به دلیل تعدد مواد شیمیایی صنعتی و احتمال‎های رویارویی و نیز همپوشانی مداوم در حال تغییر قانون‎هایی که به این رویارویی‎ها مربوط می‎شود. این بخش از سمشناسی بسیار رشد یافته است.
• سمشناسی صنعتی: بخشی تخصصی از سمشناسی محیطی است که با محیط کار سر و کار دارد و بخش مهمی از بهداشت محیط را تشکیل می‎دهد.