مقدمه‌ای بر سیستم‌های اطلاعاتی رایانه‌ای/اینترنت

تکامل اینترنت

اینترنت از زمان ظهورش تا کنون تغییرات بسیاری کرده است. در سال ۱۹۶۹ وزارت دفاع ایالات متحده آرپانت را ایجاد کرد. هدف اصلی این پروژه این بود که محققان بتوانند از فاصله بسیار دور در مکان‌های مختلف با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و همکاری کنند. در این برهه زمانی ترس از حمله اتمی بسیار شدت گرفته بود و تیم قصد داشت شبکه‌ای بسازد که حتی در صورت وقوع حمله اتمی هم قادر به فعالیت باشد. بنابراین بایستی مسیرهای جایگزین بسیار و مقاوم در برابر خطا ایجاد می‌کردند تا برای ارسال بسته‌ها به کار رود. وقتی این پروژه رشد کرد افراد بسیاری توانستند به اینترنت دسترسی پیدا کنند و چیزی که امروزه به عنوان اینترنت می‌شناسیم شکل گرفت. هر کسی که با اینترنت کار می‌کند، کاربر اینترنت نامیده می‌شود. کاربران برای اینکه به اینترنت دسترسی پیدا کنند باید از طریق ISP وارد عمل شوند. از آنجایی که اینترنت به یک شرکت یا دولت خاص تعلق ندارد بنابراین استفاده از آن مستلزم هزینه است که صرف نگهداری و ایجاد سرورهای جدید می‌شود.

نقشه اینترنت

اینترنت۲ یک ترکیب از پیشتازان عرصه‌های مختلف دانشگاه، فناوری، صنعت و دولت است که با هدف همکاری روی ایده‌های نوآورانه و پیشتاز برای پیشبرد آموزش و تحقیقات تشکیل شده است. این گروه با استفاده از شبکه‌هایی با عملکرد بالا به بررسی اپلیکیشن‌های شبکه و فناوری‌ها می‌پردازند. بر خلاف نظر عموم، این طور نیست که یک عده از متفکران دور هم جمع شده باشند تا اینترنت۲ را جایگزین اینترنت کنونی کنند بلکه هدف این است کاری کنند اینترنت بتواند از مهندسی روز استفاده کند. اینترنت۲ در حال حاضر ۸٫۸ ترابایت به‌روزرسانی شده است. اینترنت۲ برای پزشکان امکان پزشکی از راه دور و برای دانش‌آموزان امکان علم‌آموزی از راه دور بین کشورهای متصل را فراهم خواهد کرد.

وب جهان‌گستر

وب جهان‌گستر با اینترنت فرق می‌کند. اینترنت توسط صنایع خصوصی و افرادی همچون دانشمندان، آموزشگاه‌ها و دولت پا به عرصه وجود گذاشت. عموم از آن زیاد استفاده نمی‌کردند زیرا پیچیده بود و برای دستیابی به آن نیاز به رایانه بود که در آن زمان هر کسی نداشت. در سال ۱۹۸۹ تیم برنرز-لی وب جهان گستر را معرفی کرد و فکر می‌کرد راه خوبی برای سازماندهی اطلاعات و جایگزین شدن به جای اینترنت باشد. با این حال اینترنت از بین نرفت و هنوز هم وجود دارد، در آن زمان وب جهان گستر ابزار خوبی برای محققان شد. وب جهان‌گستر به یک شخص یا تجارت خاص تعلق ندارد اما صفحات وب برعکس. وب شامل چیزهای مختلفی است مثل HTML، URL و HTTP. واژه HTML به یک زبان برنامه‌نویسی نشانه‌گذاری اشاره دارد که برای شکل‌بندی کردن سندهای وب به کار می‌رود. URL اشاره به نشانی‌های اینترنتی دارد که اکثر ما با آن آشنایی داریم و در واقع همان نشانی است که برای باز کردن یک وبگاه در مرورگر تایپ می‌کنیم. HTTP نیز اشاره دارد به پروتکل انتقال ابرمتن. این پروتکل در واقع همان ابرپیوندی است که برای رفتن به یک مکان خاص روی آن کلیک می‌کنید. وب جهان‌گستر توانسته است شیوه تدریس در آموزشگاه‌ها و فعالیت کسب و کارها را تغییر دهد و متوسط مردم توانسته‌اند به اطلاعات سازمان یافته دسترسی پیدا کنند. اکنون دیگر تصویرها و سندها به راحتی قابل دسترسی هستند، وبگاه‌های تحقیقاتی و تفریحی در یک جا یافت می‌شوند.

کار کردن با اینترنت

آماده‌سازی برای اتصال به اینترنت

تقریبا همه خانه‌ها اینترنت دارند بنابراین دانستن اینکه چطور باید به وب جهان‌گستر متصل شویم نکته مهمی است. برقرار کردن یک اتصال به اینترنت ۵ مرحله اصلی دارد:

1. ابتدا باید سخت‌افزار مناسب برای این کار را داشته باشید. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مختلف راهنمای کار مخصوص خود را دارند. با استفاده از راهنما، این سیستم‌ها را به کار بندازید.
2. برای اینکه اینترنت داشته باشید و آنلاین بشوید نیاز به اتصال بی‌سیم یا سیم اترنت دارید. بنابراین شما باید این نوع اتصال‌ها را آماده کنید.
3. باید به نشانی آی‌پی پیشفرض اتصال پیدا کنید. نشانی آی‌پی (IP address) معمولا شامل ۸ عدد است که با نقطه جدا شده است.
4. سرور اینترنت وظیفه دارد به شما بگوید چگونه به اینترنت متصل شوید. سپس شما برای حفظ امنیت یک نام و رمز عبور برای خودتان انتخاب می‌کنید.
5. تنظیمات را ذخیره کنید تا لامپ سبز که نشاندهنده آنلاین شدن است روشن شود.

روش‌های مختلف اتصال به اینترنت

روش‌های مختلفی برای اتصال به اینترنت وجود دارد. وایرلس، پهن‌باند و دایل‌آپ بعضی از این روش‌ها هستند. وایرلس یک روتر یا شبکه است که به یک هات‌اسپات متصل شده باشد.

دایل‌آپ

صدای مودم دایل‌آپ

دایل‌آپ به خط تلفن نیاز دارد. به همین دلیل استفاده همزمان از تلفن و اینترنت با یک خط امکان‌پذیر نیست.

هات‌اسپات (وای-فای)

هات‌اسپات‌های وای فای به کاربران اجازه می‌دهد به صورت وایرلس به اینترنت متصل شوند.

پهن‌باند کابلی (اینترنت پرسرعت)

کابل فیبر نوری

پهن‌باند روی فیبر (BoF) اتصال مستقیم به اینترنت است. ارائه‌دهندگان اینترنت (آی‌اس‌پی‌ها) جدیدا به این فناوری روی آورده‌اند و آن را به کاربران می‌فروشند. به عنوان مثال نسخه پهن‌باند فیبری شرکت Verizon به نام سرویس فیبر نوری (FiOS) نامیده می‌شود. FiOS سرویس‌هایی مثل تلفن، تلویزیون و اینترنت ارائه می‌کند.

جستجو کردن در اینترنت

وبگاه‌های جستحو

سایت‌های جستجو وبگاه‌هایی هستند که اختصاصا برای جستجو در اینترنت ساخته شده‌اند. چند نمونه از این وبگاه‌های جستجو عبارتند از گوگل، ریسمون، یوز، سلام، الخ. این وبگاه‌ها از یک موتور جستجو استفاده می‌کنند که قادر است داده‌ها را از یک پایگاه داده یا شبکه بازیابی کند. هر موتور جستجو یک عنکبوت (اسپایدر) دارد که به تمام صفحه‌های تمامی وبگاه‌هایی که قرار است جستجو در آن‌ها انجام شود می‌رود و شروع به خواندن می‌کند. سپس یک فهرست (ایندکس) از صفحه‌هایی که خوانده است ایجاد می‌کند. سپس یک برنامه درخواست جستجوی شما را دریافت کرده و آن را با ایندکس مقایسه می‌کند و بدین ترنیب نتایج جستجو را به شما ارائه می‌کند. امروزه بیشتر وبگاه‌های جستجو بر اساس کلمات کلیدی کار می‌کنند یعنی شما یک سری کلمه را به عنوان کلمه‌های کلیدی تایپ می‌کنید و وبگاه بر اساس این کلمه‌ها جستجو را انجام می‌دهد. نوع دیگر جستجو، جستجوی دایرکتوری است که به جای کادر جستجو شما لیستی از رده‌ها را برای جستجو وارد می‌کنید. بسیاری از وبگاه‌ها نیز ابزاری برای جستجو در وبگاه دارند که به شما اجازه می‌دهد به دنبال واژه‌هایی در آن وبگاه بگردید.

استراتژی‌های جستجو

جستجو کردن همیشه یک کار لذت‌بخش نیست بلکه گاهی ممکن است عذاب‌آور باشد. در اینجا چند استراتژی را معرف می‌کنیم تا از آن‌ها برای یافتن اطلاعات مورد نیازتان کمک بگیرید مثل زبان ساده، پیچیده، عبارتی، طبیعی و جستجوی منطقی بولی. جستجوی ساده، آسان‌ترین راه استفاده از یک ابزار جستجو است. کاربر یک یا چند کلمه کلیدی را تایپ می‌کند و بر روی دکمه جستجو (search) کلیک می‌کند. جستجوی پیچیده با کمک منطق بولی انجام می‌شود تا دقت جستجو بیشتر شود. کلمه‌هایی مثل AND، OR و NOT بین کلمه‌های جستجو استفاده می‌کنید تا یک جستجوی فیلتر شده داشته باشید. در جستجوی عبارتی باید عبارتی را که قصد جستجو دارید بین دو نشانه " قرار دهید. بیشتر موتورهای جستجو مثل گوگل و بینگ این پروتوکل را تشخیص می‌دهند. جستجو به زبان طبیعی به کاربر اجازه می‌دهد از موتور جستجو سوال بپرسد.

چیزهایی فراتر از وبگردی و ایمیل

چت و پیام فرستادن

ارتباطات مهمترین ابزار برای بشر است. اگرچه ایمیل روشی دوستانه و سریع است که مبتنی بر اینترنت است اما دو روش آسانتر و سریعتر دیگر برای پیام‌رسانی وجوددارد. دو نوع پیام‌رسانی وجود دارد: پیام‌رسانی متنی و پیام‌رسانی فوری. به پیام‌رسانی فوری، چت گفته می‌شود. چت بدین صورت است که وقتی چیزی را با صفحه‌کلید تایپ می‌کنید و دکمه «اینتر» را فشار می‌دهید فورا پیامتان برای طرف مقابل فرستاده می‌شود. در حالیکه در ایمیل مجبورید صبر کنید تا طرف مقابلتان به رایانه دسترسی پیدا کند تا بتواند پیام‌تان را دریافت کند و فرض بر این است که پیام‌تان به دلیل فیلتر اسپم از بین نخواهد رفت. در پیام‌رسانی فوری (IM) ارتباطی که با دوست‌تان برقرار می‌کنید درون یک اطاق (room) است. برای فرستادن پیام فوری به دوست‌تان هر دو باید از یک نرم‌افزار پیام‌رسانی استفاده کنید مثل ام‌اس‌ان، اسکایپ، الخ.

پیام‌رسانی متنی یا پیامک یک راه محبوب برای ارتباط سریع بود اما به تدریج در حال از بین رفتن است. از طریق پیام‌رسانی متنی کاربران با کمک گوشی همراه برای یکدیگر پیام کوتاه می‌فرستند. جنبه منفی پیامک این است که باید برای آن هزینه پرداخت شود در حالیکه پیام‌رسانی فوری رایگان است.

خرید آنلاین

خرید آنلاین به حدی راحت است که در حال فراگیر شدن است. برای خرید آنلاین نه نیاز است در صف بایستید، نه ساعت‌ها وقت‌تان گرفته می‌شود، و نه حتی از خانه خارج شوید. ایراداتی هم البته در خرید آنلاین وجود دارد مثلا نمی‌توانید لباس را به تن کنید تا ببینید اندازه‌اش برایتان ماسب است یا نه. بزرگ‌ترین فروشگاه خرده‌فروشی آنلاین Amazon.com است. خریدارانی به وب‌گاه می‌روند تا نیازهای خرید آنلاین‌شان را برآورده سازند. این فروشگاه در ابتدا یک کتابفروشی آنلاین کوچک بود اما اکنون کیف جیبی، وسایل الکترونیک، فیلم، موسیقی، لوازم ورزشی، الخ می‌فروشد.

بانکداری آنلاین

برای نسل tech-savvy بانکداری آنلاین بسیار محبوب است. بیشتر بانک‌ها امکان تراکنش به صورت آنلاین از طریق وبگاه یا گوشی همراه را می‌دهند. اگرچه بیشترین سوال مردم درباره امنیت تراکنش‌های آنلاین است اما راحتی بانکداری آنلاین مهمترین مزیت آن است.

خوبی‌ها و بدی‌ها

در سال‌های اخیر بانکداری آنلاین بسیار مهم شده است و برای بعضی از افراد کار با آن بسیار متداول شده است، آن‌ها به جای اینکه هر روز یا هر هفته به بانک بروند که برایشان سخت و ناخوشایند است از بانکداری آنلاین استفاده می‌کنند. مزایای بانکداری آنلاین آنقدر زیاد است که معایب آن به چشم نمی‌آید.

رسانه اجتماعی

علاوه بر پیام‌رسانی متنی، پیام‌رسانی فوری و خرید اینترنتی کارهای بسیار دیگری نیز هستند که می‌توانید در وب انجام دهید. یکی از مهمترین چیزهایی که مردم امروز از آن استفاده می‌کنند رسانه‌های اجتماعی است. چیزهایی از قبیل فیسبوک و توییتر و ایمیل و روزنامه‌های آنلاین همه و همه رسانه اجتماعی هستند.

آراس‌اس و رادیوی اینترنتی

آراس‌اس (RSS) ابزاری است که نخستین بار توسط شرکت رایانه‌ای نت‌اسکیپ ابداع شد و برای انتشار سریع مقاله‌های نو و سایر محتوایی که دچار تغییر مداوم می‌شوند به کار می‌رود. علت ابداع این ابزار توسط نت‌اسکیپ این بود که برای انتشار عناوین و متن وب‌گاه‌های دیگر به آن نیاز داشت تا بتواند به طور خودکار آن‌ها را در وب‌گاه خود قرار دهد. برای اینکه مردم بتوانند آخرین بروزرسانی‌های وبگاه‌های مورد علاقه خود را دریافت کنند RSS از کد XML استفاده می‌کند، این کد وبگاه را بررسی می‌کند و از طریق فید (خوراک) آراس‌اس بروزرسانی‌های وب‌گاه را برای کاربرانی که عضو هستند ارسال می‌کند.

یکی دیگر از راه‌های دیگر برای یکجا جمع کردن اطلاعات مفید در اینترنت، استفاده از پادکست (رادیوی اینترنتی) است. پادکست یک فایل صوتی یا ویدئویی است که می‌توان آن را از وب دانلود کرد.

تست برخط

در جهانن مبتنی بر فناوری می‌توانیم به صورت آنلاین تست بزنیم. تست آنلاین می‌توتان به انواع محتلفی برگزار شود مثل چهار گزینه‌ای، صحیح غلط، ... در بهار سال ۲۰۱۰ در ایلت واشنگتن آمریکا برای دانش‌آموزان پایه سوم تا هشتم درس‌های ریاضی و علوم به صورت تست آنلاین برگزار شدند.

وبلاگ‌نویسی و ویکی‌نویسی

وبلاگ یک صفحه وب است که در آن پست‌ها به ترتیب زمان مرتب شده‌اند و بروزرسانی می‌شوند و ابزاری است که از آن برای بیان مطالب یا برقراری ارتباط استفاده می‌شود. همه افراد می‌توانند وبلاگ بنویسند چه افراد عادی چه افراد مشهور باشد چه افراد متخصص در یک زمینه کاری. وقتی وبلاگ‌ها محبوب شدند، تبلیغات تجاری نیز در گوشه و کنار آنها دیده شدند.

بازی برخط

هر جا را نگاه می‌کنید جوانان در حال کار با گوشی تلفن، رایانه نوت‌بوک، آی‌پد، الخ هستند. آن‌ها همیشه از این ابزارها برای تحقیق مدرسه، تمرین و مطالعه استفاده نمی‌کنند. گاهی اوقات می‌بینید نوجوانان و جوانان از این ابزارها برای بازی استفاده می‌کنند.

چت تصویری

نشانواره فیس‌تایم

تماس تصویری برای دهه‌های متمادی فقط در داستان‌های علمی تخیلی وجود داشت. امروزه چت تصویری امکانی است که به صورت استاندارد در همه رایانه‌های رومیزی و گوشی‌های همراه وجود دارد.

سانسور و محرمانگی

سانسور

سانسور به کنترل کردن اطلاعاتی که توسط جامعه منتشر می‌شود اطلاق می‌شود و پدیده‌ای است که همیشه به چشم دیکتاتوری به آن نگریسته شده است. سانسور عبارت است از ممانعت از گفته‌های مدافعانه که وقتی از آن استفاده می‌شود که افراد بخواهند ارزش‌های سیاسی شخصی خود را به گروه دیگری تحمیل کنند. معمولا سانسور به صورت فیلتر کردن اطلاعاتی که به عموم مردم داده می‌شود انجام می‌گیرد. سانسور توسط دولت کاری است که با مشروطه‌خواهی مغایرت دارد و آزادی بیان را نقض می‌کند. هم اکنون کشورهای مختلفی اطلاعات محرمانه کشورشان را سانسور می‌کنند و گاه و بی‌گاه از درز اطلاعات به داخل یا به بیرون از کشور جلوگیری می‌کنند.

مقابله با سانسور اینترنت

در کشورهایی که دولت تلاش می‌کند اینترنت را مسدود کند یا از دسترسی کاربران به آن جلوگیری کند، همچنان راه‌هایی برای دسترسی به محتوای به ظاهر ممنوع شدده وجود دارد. یکی از این راه‌ها استفاده از پراکسی است که مسیر را به یک سرور دیگر تغییر می‌دهد. به عنوان مثال اگر فیسبوک مسدود شده است، شما را به سروری وصل می‌کند که بتوانید به فیسبوک دسترسی پیدا کنید. همچنین یک مرورگز مخصوص این کار وجود دارد که تور یا «روتر پیاز» نامیده می‌شود؛ این مرورگر مثل پیاز چندین لایه دارد که رمزگذاری شده است و داده‌هایی که افراد ارسال یا دریافت می‌کنند از چندین گره عبور می‌کند که بین آن‌ها رمزگذاری‌شده است. با این ایده ناشناسی کامل حاصل می‌شود و افراد به پست‌هایی از یک وبگاه که دسترسی پیدا می‌کنند وصل نخواهند بود. اگرچه ممکن است بگویند تور یک ابزار برای استفاده مجرمانه است اما در کشورهایی که دولت‌ها با دسترسی آزاد شهروندان به اطلاعات و اخبار مقابله می‌کنند، تور بسیار مفید است.

محرمانگی مرور وب

حریم شخصی برای تمام کاربران اینترنت اهمیت زیادی دارد.