ویکی‌کتاب:خودآموز/شروع کردن یک کتاب جدید در ویکی‌کتاب
یک «کتاب ویکی» چیست؟
[ویرایش]ویکی‌کتاب یک رسانه سنتی انتشار کتاب نیست. بنابراین تعریفی که برای کتاب داریم با تعریف سنتی کتاب فرق می‌کند. یک «کتابی ویکی» کتابی است که با کمک یک ویکی نوشته شده باشد. در این پروژه، ویکی‌کتاب ما هر نوع کتابی را میزبانی نمی‌کنیم بلکه کتاب‌های ویکی‌کتاب محدود شده است به کتاب‌های آموزشی (pedagogic) مثل کتابچه‌های راهنما و درسنامه‌های آموزشی. بسیاری از انواع کتاب در اینجا جای نمی‌گیرند.
نیاز نیست ویکی‌کتاب شبیه به کتاب‌های معمولی باشد. بعضی از مهمترین تفاوت‌ها عبارتند از:
- اندازه
اندازه هر کتاب در ویکی‌کتاب محدود نیست به اینکه بتوان از آن نسخه چاپی تهیه کرد. مقدار حداقل یا حداکثری برای یک کتاب در نظر گرفته نشده است. ممکن است بعضی از کتاب‌ها بیش از حد طولانی باشند و بعضی دیگر خیلی کوتاه باشند. با این حال مهمترین نکته این است که کتاب، حاوی اطلاعات ضروری باشد.
- نسخه‌ها
یک کتاب ویکی، پیوسته در حال تغییر است، هر چند تدابیری برای پایدار کردن آن در نظر گرفته شده است. بنابراین کتاب‌های ما نسخه ثابت ندارند و اگر می‌خواهید یک کتاب را استفاده کنید باید از آن پی‌دی‌اف تهیه کنید.
- سبک
بسیاری از کتاب‌ها از نظر سبک نوشتار ممکن است مثل کتاب‌های سنتی باشند. هیچ اصراری بر این کار نیست. یک کتاب ویکی می‌تواند از همه امکانات یک رابط کاربری مبتنی بر وب مانند ناوبری با کمک پیوندها و استفاده از چند رسانه‌ای‌ها برخوردار باشد.
چقدر زمان می‌برد؟
[ویرایش]بعضی افراد تصور می‌کنند ایجاد یک کتاب، کار بسیار پیچیده‌ای است. در ویکی‌کتاب از آنجا که کتاب‌ها با همکاری کاربران نوشته می‌شوند مشکل چندانی وجود ندارد. هر پرسشی داشته باشید می‌توانید در میز تحریر بپرسید.
اشتباه برداشت نکنید، نوشتن یک کتاب در ویکی‌کتاب کار بزرگی است. کتاب‌ها بزرگ‌اند و نوشتن‌شان ترسناک است. با این حال ویکی به شما این امکان را می‌دهد که بخشی از کتاب را بنویسید و باقیمانده را به کاربران دیگر واگذار کنید. پیش از آنکه شروع به نوشتن کتابی کنید ابتدا از خود بپرسید که آیا زمان و انرژی کافی را برای توسعه کتاب را در مراحل تازه شروع شده و نیمه تمام را دارید یا نه؟ سپس سعی کنید کاربران دیگر را برای کمک به شما درخواست همیاری نمایید و شرایط را برای ویراستاران دیگر آماده کنید. اگر این موارد را رعایت نکنید کتاب‌تان به صورت خرده رها خواهد شد و میرانده می‌شود.
ایجاد کردن یک کتاب جدید
[ویرایش]اگر کتابی که می‌خواهید وجود ندارد چرا ایجادش نمی‌کنید؟ هر کس بخواهد می‌تواند با توجه به وقتی که برای مشارکت می‌گذارد، یک کتاب با طول مناسب ایجاد کرده و آن را گسترش دهد.
فرآیند ایجاد یک کتاب ویکی جدید چند هدف می‌تواند داشته باشد:
- به شما به عنوان یک مشارکت کننده اجازه می‌دهد اطلاعاتی را که دارید، به دیگران بیاموزید.
- به خواننده‌ها این امکان را می‌دهد که بدون پرداخت هزینه گزاف برای درسنامه، مطالبی را درباره یک موضوع بیاموزند.
- سایر ویکی‌کتاب‌نویسان را تشویق می‌کند در کتابی که شما ایجاد کرده‌اید مشارکت نمایند و در نتیجه آن را به یک منبع بهتر تبدیل نمایند.
یک کتاب خوب باید چند شاخصه داشته باشد:
- یک برنامه خوب
- زیرساخت مستحکم
- تمرکز شدید
- پوشش کامل
اینکه کتاب یک برنامه خوب بایست داشته باشد به این معنی است که برای ایجاد کتاب باید برنامه‌ریزی، جهت‌گیری و هدف وجود داشته باشد. ما نیاز نیست کتاب‌هایی را که مفید و پربار نیستند بنویسیم. نیاز نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم. بهترین کتاب‌ها، کتاب‌هایی هستند که دارای چهارچوب یا برنامه‌ریزی باشند. هر فصل بر پایه فصل قبلی کتاب باشد. مطالب با یک ترتیب مفهومی مرتب شده باشند. کتاب‌هایی که فقط مجموعه‌ای ازمطالب مرتبط باشند، «ماکروپدیا» نامیده می‌شوند و در ویکی‌کتاب جایی ندارند.
آیا به کتاب شما نیاز است؟
[ویرایش]خوشبختانه در ویکی‌کتاب روال این است که ابتدا نگاه می‌کنیم ببینیم آیا به کتاب جدید نیاز هست یا نه؟ نگاه می‌کنیم که آیا در کتاب‌های موجود قبلا کتابی با آن موضوع وجود دارد یا نه؟ مثلا در زمینه ریاضیات باید کتابی برای حسابان وجود داشته باشد، اگر کتابی در این باره در ویکی‌کتاب وجود نداشته باشد می‌توانید آن را ایجاد کنید. اگر برای یک موضوع چند کتاب خرد وجود داشته باشد، می‌توانیم آن‌ها را با هم ادغام کنیم و یک کتاب جدید به وجود بیاوریم. قبل از اینکه یک کتاب جدید ایجاد کنید بهتر است مطمئن شوید که واقعا برای ویکی‌کتاب مناسب باشد:
- آیا با پروانه‌های ویکی‌کتاب مطابقت دارد؟
- آیا ویکی‌کتاب بهترین ویکی برای میزبانی آن است؟
- آیا سایر افراد می‌توانند در آن مشارکت و ویرایش داشته باشند؟
- آیا موضوع کتاب به خوبی برای خوانندگان قابل فهم است؟
اگر پاسختان به تمامی این پرسش‌ها «بله» است می‌توانید کتاب‌تان را ایجاد کنید.
مخاطبان هدف
[ویرایش]اگر به کتابی که شما می‌نویسید نیاز باشد حتما شخصی (یا اشخاصی) هست که به آن نیاز دارد. این شخص، مخاطب هدف شما می‌باشد و شما باید کتاب‌تان را برای او بنویسید. از آنجایی که شما در اینجا درسنامه می‌نویسید مخاطب شما یا دانش‌آموز است یا دانشجو. دانش‌آموز یا دانشجو را بر حسب سن می‌توان دسته‌بندی نمود: دانش‌آموز دبستانی (مخاطب هدف ویکی‌کودک)، دانش‌آموز دبیرستانی، دانشجو و استاد. سبک نوشتار بستگی به مخاطبان هدف آن دارد.
با توجه به این موضوع روش‌های مختلفی برای نوشتن کتاب درباره یک موضوع وجود دارد. شما می‌توانید یک کتاب را برای یک گروه مخاطب خاص بنویسید (آمار برای ریاضی‌دانان) یا می‌توانید یک کتاب بنویسید (آمار) که موضوع را از جنبه‌های مختلفی بررسی کند و به این ترتیب برای همه مخاطبان قابل استفاده باشد. برای مثال می‌توانید کتاب را به دوبخش مختلف تقسیم‌بندی کنید (یک بخش آمار برای بازرگانان، یک بخش آمار برای ریاضی‌دانان) یا اینکه می‌توانید هر صفحه را به بخش‌های مختلف تقسیم‌بندی کنید (یک بخش برای فرمول‌های جبری و نتایج، یک بخش زیر آن برای مشتق‌های حسابان).
انتخاب عنوان
[ویرایش]انتخاب عنوان نخستین و شاید مهمترین کاری باشد که یک نویسنده برای کتابش انجام می‌دهد. عنوان خوب برای کتاب عنوانی است که فهمیدن آن آسان باشد و به خاطر بماند. عنوان‌های طولانی، نامفهوم و گیج‌کننده، اثر منفی می‌گذارند.