آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان/آثار اجتماعی و روانی نا امیدی کاربران کامپیوتر
| ' | آثار اجتماعی و روانی نا امیدی کاربران کامپیوتر | اثرات روانی و اجتماعی ارتباطات کامپیوتری |
| آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان |
مقدمه
[ویرایش]با گسترش روزافزون کاربران کامپیوتر، ناامیدی و سرخوردگی آن ها نیز کم‌کم مسئله مهمی شد، حتی کاربران حرفه‌ای و علاقمند نیز با مشکلات فراوانی مانند تأخیر در انجام کارها، پیغام‌ها و منوهای غیرقابل فهم و فایلهای غیرقابل استفاده مواجه هستند. این مسائل منجر به ناامیدی افراد و مشکلات روانی و اجتماعی خواهد شد. همه کاربران کامپیوتر با مشکلات مربوط به فناوری، از جمله ناامیدی مواجه شده‌اند. به عنوان مثال وقتی برنامه کاربردی روی کامپیوتر شما با خطا مواجه شده و بدون اخطار قبلی نتیجه ۳۰ دقیقه کار شما را بدون ذخیره‌سازی از بین ببرد. اگر چه استفاده عمومی از فناوری در جهان به عنوان یک هدف اصلی مطرح است ولی مهم است که ابتدا دلایل ریشه‌ای نا امیدی کاربران از نقطه نظر روانشناسی اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد.
با وجود سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای به روز (آپدیت)، در دسترس بودن مستندات کافی، وجود آموزشهای لازم و نیز گروه‌های پشتیبانی کننده، باز هم استفاده از رایانه می‌تواند برای کاربران مشکل‌زا باشد. هدف نهایی فناوری، همه‌گیر شدن استفاده از آن است که برای رسیدن به آن باید ابتدا ریشه اجتماعی و روانی ایجاد ناامیدی در استفاده‌کنندگان از آن را مشخص کرد. کاربران با توجه به تجارب قبلی خود، ویژگی‌های روحی و روانی‌شان، میزان تجربه‌ای که از کامپیوتر دارند و ... با ناامیدی ناشی از استفاده از فناوری برخورد خواهند کرد، علاوه بر اینها اهمیت چیزی که ممکن است دراثر کار با کامپیوتر (رایانه) از بین برود، دفعات اتفاق افتادن این مسائل و زمان و کار به هدر رفته شده نیز می‌تواند بر روی ناامیدی افراد اثرگذار باشد.
ناامیدی
[ویرایش]با مطالعه متون نوشته شده درمورد ناامیدی، به تعاریف مختلفی خواهیم رسید. مثلاً ناامیدی به عنوان مفهومی مرتبط با میزان رسیدن به هدف معرفی می‌شود. مثلاً هر چیزی که از رسیدن به هدف و نتیجه در هنگام کار با کامپیوتر جلوگیری کند را می‌توان به عنوان عامل ناامیدی معرفی کرد چون امید رسیدن به نتیجه در کاربر از بین رفته و باعث نارضایتی آنها خواهد شد.
عوامل مؤثر بر میزان ناامیدی افراد
[ویرایش]میزان ناامیدی ای که توسط افراد تجربه می‌شود مختلف است که به افراد و رویدادهایی که تجارب ناامیدکننده آنها را احاطه می‌کند بستگی دارد؛ و به اینکه هدف مورد نظر چقدر برایشان اهمیت دارد و اینکه چقدر به توانایی‌های خود اطمینان دارند. عوامل فرهنگی نیز در این مسئله بی تأثیر نخواهد بود.
عکس العمل به ناامیدی
[ویرایش]عکس العمل افراد نسبت به ناامیدی می‌تواند انطباقی باشد یا ناسازگارانه. عکس العمل‌های انطباقی ساختاری هستند و برای حل مشکل جلوگیری از دسترسی به هدف پیاده‌سازی شده‌اند. آنها ممکن است شامل تلاشهای پیشگیرانه از بروز این مشکل باشند و یا در صورت بروز، راهبردهای غلبه و دور زدن آن را ارائه کنند. عکس العمل‌های انطباقی دو نوع هستند: تبدیل کردن این فشارها به انرژی فعال و استفاده از آن در راستای رسیدن به هدف اصلی و دیگری شناسایی و پیگیری اهداف جایگزین. پاسخهای ناسازگارانه به عبارت دیگر به دلیل فقدان حل مشکلات ساختاری معمولاً باعث ایجاد ناامیدی بدی شده و مشکلات اضافه تری درست می‌کند. این عکس العمل‌های ناسازگارانه ممکن است در یک دسته‌بندی دیگر به دو نوع عکس العمل‌های مفعولی (پرخاشگری، رگرسیون، برداشت، ثبیت و استعفاء) و فاعلی (تنبیهی) تقسیم شوند.
پرخاشگری
[ویرایش]تحقیقات اولیه در مورد پرخاشگری نشان می‌دهد که پرخاشگری یک عکس العمل طبیعی نسبت به ناامیدی است. عکس العمل‌های دیگر به ناامیدی به عنوان نتیجه‌ای از فرآیندها با توجه به محدودیتهای اجتماعی فرهنگی اتفاق می‌افتد. پرخاشگری همیشه نتیجه ناامیدی همراه با دو گزاره است: رفتار پرخاشگرانه همیشه بصورت پیش فرض نتیجه ناامیدی است اگرچه تحقیقات بعدی نشان داد که پرخاشگری تنها عکس العمل به ناامیدی نیست. طبق تجربه، اشخاص روشهای قابل قبولی را با توجه به فرهنگشان آموخته‌اند که در برابر ناامیدی عکس العمل مناسب و غیرپرخاشگرانه نشان دهند. اخیراً فرضیه پرخاشگری به دلیل ناامیدی، با آموزشهایی که از قبل به افراد در این خصوص داده می‌شود متحول شده است.
رگرسیون
[ویرایش]عبارتست از رفتار رشد نیافته در پاسخ به ناامیدی. با توجه به این فرضیه پرخاشگری یک نوع ساده از رگرسیون است. وقتی افراد بالغ می‌شوند به دلیل اینکه مهارتهای زیادی برای حل مشکلات یاد می‌گیرند، بیشتر می‌توانند اطراف خودشان را کنترل کنند و عکس العمل‌های بهتری انجام خواهند داد. آموزش، عاملی کلیدی برای بروز یک رفتار قابل قبول اجتماعی است.
برداشت
[ویرایش]به عنوان رگرسیون نیز شناخته می‌شود. آموزشهای اجتماعی قبلی شخص، تجارت قبلی او و سختی‌های که قبلاً با آن مواجه بوده در برداشت درست وی از موقعیتی که منجر به ناامیدی شده و کاهش اثر آن نقش مهمی دارد.
تثبیت
[ویرایش]در مواجه با مشکل، تکرار تجارب گذشته‌ای که قبلاً شخص داشته می‌تواند مفید واقع شود. مثلاً اگر قبلاً در مواجه با مشکلی راهکاری پیش گرفته و موفق شده آن راهکارها را بخاطر بسپارد و در مواجه با مشکلات مشابه آن، از آن تجارب استفاده کند.
استعفاء
[ویرایش]به عنوان اینرسی یا بی تفاوتی نیز بیان می‌شود و موقعی اتفاق می‌افتد که شخص هیچ انگیزه‌ای برای رسیدن به هدفش نداشته باشد و کلاً امیدش را از دست داده باشد.
تشویش کامپیوتری
[ویرایش]عکس العمل افراد نسبت به کامپیوتر به ویژه دربارهٔ تشویش و اضطراب کامپیوتری بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. این تشویش می‌تواند بر چگونگی عکس العمل افراد و ناامید شدن یا نشدن آنها در هنگام مواجه با مشکلات کامپیوتری اثرگذار باشد. تعداد دفعاتی که یک مشکل ممکن است پیش بیاید بر عکس العمل افراد اثر می‌گذارد که با تشویش و اضطراب مرتبط است. میزان تشویش بر کارایی اثر خواهد گذاشت. وقتی چیز پیش بینی نشده و نامعلومی اتفاق می‌افتد، باعث می‌شود افراد مضطرب، مضطرب تر بشوند. به عبارت دیگر اندازه تجربه افراد می‌تواند این مشکل را کمرنگ تر کند، بازدهی کامپیوتر افراد را افزایش دهد و اضطراب و ناامیدی را در مواجه با مشکلات کمتر کند. اگر به مشکلات به عنوان یک چالش نگاه شود (نه یک مشکل) آنها باعث ناامیدی نخواهند بود که این امر مستلزم تجربه‌های قبلی و خودکارآمدی کامپیوتری است.
مدل محاسبه ناامیدی
[ویرایش]دلایل متعددی باعث ناامیدی کاربران می‌شود. مثلاً اگر یک نرم‌افزار Crash کند و یا پیغام خطایی داده شود که قابل فهم نباشد یا واسط کاربری گیج کننده باشد و... اگر واسط کامپیوتری اطلاعات کافی برای کاربران فراهم نکند، افراد گیج خواهند شد و نمی دانند که چه کاری باید انجام دهند. وقتی یکی از اینها اتفاق بیفتد ممکن است باعث از دست دادن کار افراد و هدر رفتن وقت آنها شود. اخیراً در یک گزارش خبری در مورد کاربرانی که در اثر کار با کامپیوتر دچار ناامیدی شده‌اند بحث شد، آنها کامپیوترشان را خراب کرده و شکستند و حتی در بعضی مواقع به همکار خود حمله کردند. براساس متون موجود در مورد ناامیدی و فرضیه دستیابی به هدف و نگرشهای موجود دربارهٔ کامپیوتر و اضطراب آن، مدل محاسبه ناامیدی ارائه شد. این فرضیه نشان می‌دهد که وقفه در هدف یا کار باعث ناامیدی افراد می‌شود. متعاقباً عوامل مختلفی وجود دارد که می‌تواند بر سطح ناامیدی افراد تأثیر بگذارد، که به دو دسته تقسیم می‌شوند: عوامل خاص حادثه و عوامل شخصی.
عاملهای خاص حادثه
[ویرایش]این عاملها که بر میزان تجربه ناامیدی افراد اثر می‌گذارد شامل میزان دستیابی به هدف، شدت وقفه‌های ایجاد شده در راه رسیدن به هدف و میزان میل افراد برای رسیدن به آن می‌باشند. برای نمونه، مثلاً اگر کاربر احساس کند که خیلی لزومی ندارد که این کار تا انتها انجام شود میزان ناامیدی کمتر خواهد بود و اگر کار موردنظر خیلی مهم باشد و در حین انجام کار زمان زیادی از دست داده شود، کاربران با ناامیدی زیادی مواجه خواهند شد.
نظریه هدف به ما می‌گوید که تجربه، خودکارآمدی و اهمیت هدف همگی در رسیدن به هدف تأثیر می‌گذارند. شدت وقفه در کار به عنوان ترکیبی از زمان مورد نیاز برای حل مشکل و زمانی که در اثر مشکل از دست رفته تعریف می‌شود. میزان میل به هدف به اینکه چقدر هدف اهمیت دارد وابسته است. کنترل این عوامل خاص حادثه، سخت‌تر است، چون غیرقابل پیشگویی هستند. عوامل شخصی، قابل پیش بینی ترند و راحت تر نشان داده می‌شوند.
عوامل شخصی
[ویرایش]عوامل شخصی شامل تجارب مختلف کامپیوتری، حال و حوصله و عوامل روانی دیگر و اثرات فرهنگی اجتماعی بر افراد می‌شود. این عوامل شخصی بر سطح ناامیدی اثر می‌گذارند. مثلاً رضایت از زندگی، میزان ناراحتی از مسائل مختلف و حال و حوصله کلی افراد می‌تواند بر میزان ناامیدی آنها اثر بگذارد. تشویش کامپیوتری (مثلاً اینکه کاربران دربارهٔ تکنولوژی کامپیوتر چه فکری می‌کنند) و همچنین خودکارآمدی (مانند اینکه افراد چقدر در رسیدن به موفقیت خود مطمئنند) نیز می‌تواند بر سطح میزان ناامیدی اثر گذار باشد. کاربران تازه‌کار نیز به نسبت کاربران با تجربه با نا امیدی بیشتری مواجه خواهند شد.
نتیجه‌گیری
[ویرایش]براساس مطالعات انجام شده می‌توانیم به اساس و پایه ناامیدی افراد پی ببریم، با این هدف که ناامیدی افراد را کاهش دهیم. حوادث ناامید کننده مشکل کاربران هستند که می‌تواند مقدار زیادی از زمان آنها را به هدر بدهد. برای رفع این مشکل تحقیقات اولیه بر روی ناامیدی کاربران نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۵ درصد زمان صرف شده در کار با کامپیوتر به دلیل اتفاقات مختلف به هدر خواهد رفت. بیشترین حوادث ناامید کننده که کاربران گزارش کرده‌اند پیغامهای خطا، قطع اتصالات شبکه‌ای، قفل شدن برنامه‌ها و زمان دانلود طولانی است. مدل ناامیدی از تکنولوژی، برخی از کارهایی که کاربران و مدیران می‌توانند برای رسیدن به هدف کم کردن نا امیدی افراد انجام دهند را بیان می‌کند.
برای کاربران: پیش بینی اتفاقاتی که ممکن است پیش بیاید و سبب ناامیدی افراد شود برای کاربران ساده سخت است؛ بنابراین عوامل شخصی را باید در نظر بگیرند. مثلاً اگر خودکارآمدی یکی از مهمترین عواملی باشد که بر ناامیدی اثر می‌گذارد، ممکن است حمایت جامع از کاربران بتواند تأثیر نا امیدی را کمتر کند. مثلاً حمایت می‌تواند به فرم مستندسازی، آموزش و یا مرکز تلفن پاسخگویی به مشکلات باشد. این حمایتها اعتماد به نفس کاربران و آگاهی آنها را افزایش داده و باعث دادن پاسخی موفق به مواقع ناامید کننده خواهد شد. کارفرماها مسئول انجام این آموزش و پشتیبانی‌ها هستند و اگر این کارها را انجام ندهند بهتر است که کاربران خود به دنبال آموزشها و مستندات مختلف باشند که خودکارآیی خود را افزایش دهند و در هنگام مواجه با مشکلات کامپیوتری با میزان ناامیدی کمتری مواجه شوند.
برای توسعه دهندگان (برنامه نویسان): برنامه نویسان کامپیوتری کارهای بیشتری برای کم کردن اثر نا امیدی می‌توانند انجام دهند. بیشتر آنچه که باعث ناامیدی افراد می‌شود به دلیل واسط کاربری گیج کننده و ناکارآمد است. مثلاً واسط کاربری خوب و دادن پیغامهای خطای مناسب می‌تواند زمان به هدر رفته و ناامیدی افراد را کاهش دهد. در پیغام خطای مناسب باید به دو نکته اشاره شود: یکی به اینکه چه خطایی اتفاق افتاده دیگری اینکه الان چه کاری باید انجام شود. اگر کاربران درک واضحی از اینکه چه اتفاقی افتاده و اینکه چگونه باید عکس العمل نشان بدهند داشته باشند، می‌توانند به سرعت از این وضعیت خطا خارج شده و به وضعیت صحیح قبلی برگردند و زمان بسیار کمتری را از دست بدهند. در صورتی که اگر این اطلاعات وجود نداشته باشد و کاربران نتوانند به سرعت خود را از آن وضع خطا خارج کرده و به وضع صحیح قبلی برگردند، با خطاهای بیشتری مواجه شده و زمان از دست رفته و میزان ناامیدیشان افزایش خواهد یافت. عوامل ناامید کننده دیگری مانند فایلهای ناسازگار و منوهای غیرقابل فهم نیز توسط برنامه نویسان می‌تواند کم شوند. برای مدیران: مدیران می‌خواهند که کاربرانشان در کارهای کامپیوتر موفق باشند. کارهای کامپیوتری کارمندان به پشتیبانی از مأموریت سازمان کمک خواهد کرد، بنابراین برای مدیران مهم خواهند بود. برای کاهش ناامیدی فراهم کردن پشتیبانی‌ها و حمایتهای لازم از کاربران توسط مدیران مفید خواهد بود که در پاسخ به حوادث ناامید کننده به آنها کمک کند. این پشتیبانی‌ها شامل کمک تلفنی، پشتیبانی محصولات، آموزش و مستندات است که اعتماد به نفس آنها را زیاد کرده و اطلاعات مورد نیاز آنها را برایشان فراهم می‌کند. اگر کاربران، مدیران و برنامه نویسان با هم کار کنند می‌توان سطح ناامیدی کاربران را کم کرد. کاربران در آینده نباید با سیستمهایی مواجه شوند که آنها را ناامید رها کرد و نتوانسته‌اند آنها را به هدفشان برساند.
جستارهای وابسته
[ویرایش]آثار_فرهنگی_اجتماعی_و روانی_فناوری_اطلاعات_روی انسان
منابع
[ویرایش]پیوند به مقاله: دریافت منبع