آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان/اثرات روانی و اجتماعی ارتباطات کامپیوتری

ویکی‎کتاب، کتابخانهٔ آزاد
آثار اجتماعی و روانی نا امیدی کاربران کامپیوتر اثرات روانی و اجتماعی ارتباطات کامپیوتری '
آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان


چکیده[ویرایش]

اگر چه ارتباطات کامپیوتری موضوع جدیدی نیست ولی رشد نمایی این فعالیت‌ها این امکان را برای مردم به وجود می‌آورد که کارهایشان را به صورت الکترونیکی انجام دهند. بین ارتباطات الکترونیکی و رسانه‌ها ارتباط قابل پیش بینی وجود دارد که ما را به سمت وابستگی شدید به رادیو، تلویزیون و کامپیوتر سوق می دهد. از آنجایی که این تکنولوژی های جدید شدیداً بر روی زندگی بشر اثر می گذارند، ناگزیر چالشی برای درک آثار فرهنگی، روانی و اجتماعی آنها به وجود آمده است. در این مقاله برخی از اثرات اجتماعی ارتباطات کامپیوتری را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بحث را با وقایع مهم در تاریخچه سیستم‌های کنفرانس کامپیوتری آغاز کرده و ارایه مختصری از خدمات ارتباطی مهم که در شبکه اینترنت کاربرد دارد، بیان می کنیم. سپس به ارتباطات کامپیوتری پرداخته و اثرات روانی و اجتماعی که از این واقعیت که رسانه کامپیوتر ارتباطات اجتماعی را از مواجه رو در رو محروم می کند ، مرور می کنیم. به علاوه ارتباطات کامپیوتری، یک محیط پردازش اطلاعات اجتماعی را ایجاد می‌کنند که ممکن است باعث بروز انواع متنوعی از روابط و تعاملات بین افراد جامعه شود. سپس به بررسی نقش رفتاری نامگذاری مستعار و جعل هویت در فضای مجازی می پردازیم و در انتها درباره برخی از موضوعات مرتبط با تفاوت جنسیتی در روابط کامپیوتری بحث می‌کنیم.

سیستم‌های کنفرانس کامپیوتری[ویرایش]

پیوند رایانه ها و تجهیزات ارتباط از راه دور در طول دهه گذشته بر اساس ایجاد شبکه‌های کامپیوتری بزرگ در سراسر جهان ، که از طریق آن داده ها به نحو احسن منتقل می شوند، ارتباط افراد با افراد دیگر را امکانپذیر نموده است. ارتباط بشر از طریق شبکه‌های کامپیوتری در سال 1968 توسط J.C.R. وLicklider ، مدیران تحقیق و پژوهش آژانس پروژه های تحقیقات دفاعی ایالات متحده (ARPA)،پیش بینی شد که معتقد بودند که درظرف چند سال، مردم قادر خواهند بود از طریق یک دستگاه به جای ارتباط رودررو با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند.

هنگامی که رایانه به عنوان دستگاه ارتباطی مورد استفاده قرار می گیرد، بطور شگفت آوری این ارتباط به یک فعالیت اجتماعی تبدیل می شود. مردم دوست دارند با همدیگر دیدار کنند، با یکدیگر گفتگو و تبادل نظر و مشورت کنند. بسیاری Turoff را به عنوان پدر کنفرانس کامپیوتری می‌شناسند. زمانی که Turoff برای بازی های جنگی و انواع دیگری از شبیه‌سازی های رایانه ای در موسسه‌ای برای تجزیه و تحلیل دفاعی در اواخر دهه 1960 استخدام شد، تلاش کرد روش Delphi را کامپیوتری نماید. دلفی یک فرایند بود که در RAND تولید شده بود و در آن پرسشنامه و پاسخ های چاپ شده در میان گروهی از کارشناسان در گردش بود.

در سال 1971، Turoff به دفتر آمادگی برای شرایط اضطراری در ایالات متحده منتقل شد که در طول دوره رکود اقتصادی و کاهش دستمزدها در دولت نیکسون در پروژه ای برای ساخت یک سیستم به منظور سرعت بخشیدن به جمع آوری و تلفیق اطلاعات از شعب با پراکندگی جغرافیایی مختلف، مشارکت نماید. نتیجه آن پروژه ، سیستمی به نام EMISARI شد که به عنوان پدر سیستمهای کنفرانس کامپیوتری امروزه شناخته می شود.

سپس Turoff به نیوجرسی رفته و برای بنیاد ملی علوم (NFS) تحقیقی در مورد طرز استفاده، آثار و نحوه ی طراحی نرم افزارهای کنفرانس کامپیوتری انجام داد که منتج به ساخت سیستم EIES گردید که توسط امکان برقراری ارتباط برخط بین محققین نواحی مختلف جغرافیایی فراهم می شد و از آن پس سیستم‌های کنفرانس کامپیوتری رشد و تکامل یافتند.

ارتباطات کامپیوتری در بستر اینترنت[ویرایش]

یکی از بزرگترین اختراعات در زمینه فناوری اطلاعات، شبکه‌های کامپیوتری برای برقراری ارتباط بین افراد است. Quaterman در تعریف خود از شبکه های کامپیوتری و سیستم‌های کنفرانس ، خدمات شبکه ای را به دو دسته تقسیم کرده است:

  • ارتباطات مبتنی بر کامپیوتر (CMC)
  • اشتراک منابع مثل حافظه‌ها، داده‌ها، نرم افزارها و ...

ارتباط مبتنی بر کامپیوتر عبارت است از برقراری یک ارتباط یک به یک، یک به چند و یا چند به چند با استفاده از یک کانال ارتباطی کامپیوتری که در یک محیط متنی صورت می پذیرد. اغلب ارتباطات در شبکه های کامپیوتری از نوع CMC هستند از جمله پست الکترونیکی، گروه‌های خبری و ... . اگر چه در برخی از موارد مانند صنایع و دانشگاه‌ها، از سیستم‌های خاص ویدیو کنفرانس استفاده می شود. همه ی خدمات از این قبیل در یک مد نا همگام مثلاً ذخیره-ارسال (store-and-forward) برای انتقال پیغام‌ها عمل می کنند. اگر چه مد دیگری نیز در انتقال اینترنتی پیغام‌ها وجود دارد، مد همگام یا بلادرنگ. در این مد مثل صحبت کردن از طریق شبکه انتقال اطلاعات به صورت بلادرنگ صورت می پذیرد.

اثرات کامپیوتر[ویرایش]

یک بخش وسیع در بررسی آثار اجتماعی و روانی CMC این است که کامپیوتر خودش به عنوان یک رسانه بر متن تنها وسیله ارتباطی می باشد و طبق این نگرش ارتباط رو در رو و فیزیکی حذف می شود. چون در این ارتباط طرف مقابل دیده و شنیده و احساس نمی شود، فقدان بازخورد (مثل تن صدا، لحن صدا و ...) ممکن است باعث بروز مشکل و حذف رفتارهای برجسته اجتماعی گردد. بنابراین طبق تئوری های «حذف ارتباط حضوری» CMC باعث حضور کمرنگ افراد در جامعه شده و پس از مدتی موجب بی توجهی آنها نسبت به سایر افراد اجتماع می شود. همچنین فقدان روابط حضوری و اجتماعی آثار دیگری را نیز به دنبال دارد. افراد با مخفی کردن جنسیت، نژاد، مقام، ظاهر فیزیکی و ویژگی‌های دیگر به دنبال ایجاد هویت جعلی برای خود هستند. اگر چه نقطه مثبت این روابط می تواند افزایش حس کار گروهی افراد باشد. برخی از این امکان برای ایجاد یک محیط جمعی و تبادل نظر استفاده می کنند ولی به این دلیل که افراد ابراز احساسات یکدیگر را نمی بینند کم کم به سمت جامعه‌ای عاری از احساسات حرکت می‌کنند.

به هر حال چند نمونه مطالعاتی در مورد CMC وجود دارد که نشان می دهد روابط شخصی و اجتماعی - عاطفی در آن در حال رشد می باشد به نحوی‌که بعضی‌ها به صورت بر خط عصبانی یا حتی عاشق می شوند. سیستم‌های CMC می توانند ارتباطات اجتماعی و عاطفی را شامل شده و صفات ذاتی ارتباط حضوری کاربران را منعکس نمایند. این نظریه با تئوری «حذف ارتباط حضوری» در تضاد است.

امروزه کاربران CMC از روش‌های مختلفی برای ابراز احساسات در محیط مجازی استفاده می کنند. به عنوان مثال از شکلک‌ها (Emoticons) برای بیان حالت و احساس، از شکل نوشتاری برای مشخص کردن نحوه تلفظ کردن کلمات (مثل Soooo goooood یا خخخخخخ) و از علایم گرامری مثل علامت سوال و تعجب برای تشخیص لحن جمله استفاده می نمایند.

پیدایش گمنامی و جعلی بودن هویت[ویرایش]

گمنامی یا استفاده از اسامی مستعار در برنامه های تجاری و آموزشی مبتنی بر CMC ، برای ترغیب افراد به دادن جواب رک و بی غرض مورد استفاده قرار می گیرد.همچنین می توان گمنامی را به عنوان یک عملکرد مثبت برای قرار گرفتن در موقعیتهایی که شخص تا کنون نبوده است در نظر گرفت.در انجمنها استفاده از نام مستعار (Nick name) به اشخاص اجازه می دهد که بیشتر از آنچه که هستند تظاهر کنند.لذا این موارد ممکن است از طریق کاهش محدودیتهای رفتاری باعث ایجاد وابستگی اجتماعی و حتی روابط نامشروع جنسی نیز بشود. مخفی کردن هویت معمولاً افراد را در برابر رفتارهایی که در محیط مجازی انجام می دهند محافظت می کند.بدین معنا که اگر فرد حرکتی انجام دهد که از دید جامعه ناهنجاری باشد ، به دلیل مشخص نبودن هویت ، در امان می ماند.به هر حال هویتهای جعلی در فضای مجازی ساخته می شوند و افراد مختلف قادرند نه تنها نام و شغل خود را معین کنند بلکه موارد مختلفی مثل جنسیت ، ظاهر و تعداد بیشمار دیگری از جنبه های شخصیتیشان را مشخص نمایند.

برخی از مسایل جنسیتی[ویرایش]

یکی از موضوعات مورد توجه در ارتباطات مجازی و اینترنتی ، سوال در مورد تفاوتهای جنسیتی و ارتباط بین جنسیت و شبکه های کامپیوتری می باشد.به طور کلی آمار زنانی که در زمینه کامپیوتر فعالیت می کنند کم است و این به کلیشه های اولیه رفتاری (مثل تفاوت در اسباب بازی دوران بچگی پسران و دختران) و همچنین به نگرش های موجود اجتماعی در محیطهای کاری مربوط می شود. همانطور که قبلاً مطرح شد ارتباطات کامپیوتری ایجاد شد که در مواقعیکه امکان مراجعه رو در رو در اجتماع وجود ندارد افراد اجتماعات خود را برگزار نمایند.اگر چه این اجتماعات می تواند محلی برای ایجاد آنارشی (بی نظمی اجتماعی) نیز واقع شود. نتایج تحقیق بر روی فعالیت اینترنتی تعدادی از دانشجویان نشان می دهد که حتی در یک محیط آکادمیک نیز میزان مشارکت زنان و مردان در ارتباطات اینترنتی یکسان نیست.یکی از دلایل این امر شرایط اجتماعی است که زنان از شرکت در این ارتباطات بیم دارند. طبق نتایج یک مطالعه بر روی تفاوتهای جنسیتی در محیطهای ارتباط مجازی مشخص شد که معمولاً مردان در این گونه ارتباطات خود را خشن جلوه می دهند در حالیکه زنان خود را افرادی با محبت نشان می دهند. Katleen Michel تحقیقی روی تفاوتهای جنسیتی در یک شبکه که کودکان در اقصی نقاط جهان عضو آن بودند انجام داد.او تئوری Tannen در این زمینه را که عقیده دارد در گفتگوهای شبکه مجازی ، زنان بیشتر به گفتگوی صمیمی و دوستانه (Rapport) و مردان به گفتگوهای دارای بار اطلاعاتی (Report) علاقه مندند ، مورد بررسی قرار داد.او به این نتیجه رسید که اگر الگوهای رفتاری مردان و زنان در گفتگوهای فضای مجازی دارای تفاوتهایی است ولی این تفاوتها آنقدر که Tannen عقیده دارد نیست.همچنین دریافت که CMC می تواند نقش مثبتی در ارتباط با جنس مخالف در میان کودکان داشته باشد. J.Michael و گروهش در خصوص هویت غیر واقعی در محیط مجازی در بین زنان و مردان تحقیق کرده و به این نتیجه رسیدند که مردان اغلب از هویت واقعی استفاده می کنند در حالیکه زنان برای رهایی از فشارهای روانی اجتماع به خاطر برقراری ارتباط با جنس مخالف از هویتهای غیر واقعی بهره می برند.گرچه در تحقیقی مشابه دیده شد که تعداد زیادی از مردان برای جلب توجه هویت زنانه در فضای مجازی انتخاب می کنند. علی ایحال متاسفانه فضای مرزهای الکترونیکی جدید تحت تسلط مردان می باشد و به همین دلیل ممکن است بسیاری از زنان در اغلب اوقات در این فضا احساس راحتی ننمایند.اگر چه امکان دسترسی یکسان به اینترنت برای زنان و مردان می تواند یک امتیاز ویژه در عصر اطلاعات باشد.

جستارهای وابسته[ویرایش]

آثار_فرهنگی_اجتماعی_و روانی_فناوری_اطلاعات_روی انسان

منابع[ویرایش]

پیوند به مقاله: دریافت منبع