آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان/اثر متقابل فرهنگ ملی و فناوری اطلاعات
آثار فناوری اطلاعات روی جسم و سلامت روحی روانی بچهها | اثر متقابل فرهنگ ملی و تکنولوژی اطلاعات | تاثیر استفاده از اینترنت بر جوامع عربی |
آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان |
اثر متقابل فرهنگ ملی و تکنولوژی اطلاعات[ویرایش]
مقدمه[ویرایش]
فرهنگ ملی و مشخصات هر فرهنگ خاص نقشی اساسی در چگونگی پذیرش و گسترش فناوری اطلاعات در یک جامعه بازی میکند. دادهها و اطلاعات دریافت شده از یک مطالعه وسیع انجام شده در بین سی و یک ملیت مختلف در خلال ۱۰ سال در خصوص فرهنگ ملی مورد استفاده قرار گرفتهاند تا در مورد پذیرش ۶ عامل مهم فناوری اطلاعات در یک جامعه پیش بینی لازم صورت بگیرد.
این شش عامل شامل: کامپیوتر شخصی، تلفن، تلفن همراه، فاکس (دورنگار)، اینترنت و پیجر بودهاند. نتایج نشان میدهد که علی رغم در نظر گرفتن تفاوتهای وسیع فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی، تکنولوژی اطلاعات و محصولات آن در اکثر این جوامع قابلیت جذب و استفاده وسیع خواهد داشت.
رشد سریع و روزافزون استفاده از تکنولوژی اطلاعات در سطح جهان یک پدیده غیر قابل انکار است. اما این رشد دقیقا در بین تمام ملل مختلف به یک اندازه و معیار مشخص صورت نگرفته است. رشد متوسط تکنولوژی اطلاعات طی ۱۰ سال اخیر در سطح جهان در حد ۱۰ درصد در سال بوده است که از بالاترین نمونه رشد سالیانه در اقتصاد جهان _ متعلق به شرکت میکروسافت در سال ۲۰۰۲ _ نیز بالاتر بوده است.
از انجائی که رشد سالیانه IT در برخی کشورها از ۲ الی ۵ مرتبه از رشد متوسط جهانی نیز بالاتر است، فاکتورهای دیگری در کنار عامل رشد اقتصادی را نیز مطرح میسازد که تفاوتهای میزان پذیرش محصولات فناوری اطلاعات در سطح یک جامعه را توضیح میدهند. ما پیشنهاد میکنیم که مشخصههای فرهنگ ملی نیز از فاکتورهای قوی در میان این عوامل هستند که بر رشد فناوری اطلاعات در میان ک جامعه تاثیر دارند.
فرهنگ دارای شاخصهها و زمینه هائی است که تاثیر مستقیمی بر روی میزان رشد استفاده از تکنولوژی اطلاعات در جامعه دارد. Roby و Rodriguez Diaz اعتقادی را مطرح کردند که فرهنگ میتواند به دلایلی تاثیر منفی بر روی رشد و اشعه تکنولوژی اطلاعات داشته باشد. این تاثیر به دلیل تفاوتها در تفسیر معانی تکنولوژی اطلاعات و گونه کار برد آن است.
برای مثال اگر فناوری اطلاعات و کاربردهای آن برای افراد جوان با نوع نگاه و تحصیلات نوین توضیح داده شود، آنگاه ارزشهای فرهنگی به خوبی ممکن است که از استفاده از تکنولوژی اطلاعات در مدیریت و کاربرد اجتماعی دفاع خواهند کرد. اما نگاه مدیران ارشد سنتی ممکن است با بی میلی نسبت به استفاده از این تکنولوژی در فعالیتها همراه باشد. Watson و همکارانش راه هائی را توضیح دادند که چگونه فرهنگ، میزان پذیرش تکنولوژی در سطح اجتماع را شکل میدهد.
تحقیقات مختصر و پراکنده تجربی دیگری هم در مورد تاثیر متقابل تکنولوژی اطلاعات و فرهنگ بر روی یکدیگر انجام شده است. برای مثال Straub و همکارانش در یافتند که مدل گسترش تکنولوژی (TAM) نمیتواند میزان کاربرد تکنولوژی را بطور متوسط در بین فرهنگهای مختلف بررسی کند. مدل TAM تنها میتواند فاکتورهای موثر در میزان پذیرش و استفاده از تکنولوژی را در ارگانها یا نهادها بررسی نماید. آنها تحقیقشان را در نهایت با این پیشنهاد تمام کردند که: این ممکن نیست که بتوانیم با اطمینان بگوئیم که ارتباط بین عاملهای فرهنگی با میزان رشد و توسعه تکنولوژی اطلاعات به صورت تجربی ایجاد شده است. بلکه مهمترین چالش همین ایجاد ارتباط مستقیم و تشکیل فرایندی برای پیش بینی میزان رشد در هر جامعهای است.
فرهنگ ملی[ویرایش]
فرهنگ چنین معرفی میشود: مجموعه یکپارچهای از عادات شامل نحوه تفکر، سخن گفتن، عمل کردن و رفتار، محصولات که بر اساس ظرفیتهای انسانی برای یادگیری و استفاده از دانش برای ایجاد توفیق اجتماعی است. (Adler 1997)
بنا بر این بازتاب و تاثیر فرهنگ ملی را میتوان بر روی عوامل اساسی و باورهای اصلی و ارزشهای جامعه و افرادش که از کودکی شکل گرفته است مشاهده نمود. فرهنگ تاثیر ذاتی و مستقیم خودش را بر روس رفتار و پاسخ جامعه نسبت به هر پدیده نوینی از جمله ورود تکنولوژی را خواهد داشت. اگر چه هر جامعهای مشخصه خاص خودش و تجارب فرهنگی ویژهای دارد که بر اساس تاریخ، زبان و سایر عوامل دینی و فرهنگی مختص همان اجتماع شکل گرفته است. این موارد نگاه اعضای اجتماع را نسبت به جهان و پیرامون و نوع نیازهای انها را شکل میدهد.
در دنیای تکنولوژی اطلاعات برای مثال داشتن تلفن همراه و کامپیوتر شخصی در آمریکا یک ضرورت غیر قابل اجتناب است و عمده افراد اجتماع در روشها و کاربردهای زندگی روزمره از این محصولات استفاده میکنند. اما در بسیاری از کشورها چنین نیازها و ضرورت هائی در این حد احساس نمیشوند. همین موارد نیز میتواند برای موارد تکنولوژیک بعدی ایجاد ضرورت نموده و در پذیرش یا عدم پذیرش و نحوه گسترش ان تاثیر داشته باشد.
روش Hofstede[ویرایش]
بر اساس روش Hofstede فرهنگ عبارت است از مجموع برنامههای ذهنی که یک نفر از اعضای گروه را از دیگران متمایز میسازد. Hofstede یک روش تجربی بر اساس خواص فرهنگی را توسعه داد. بر اساس تحقیق صورت گرفته در بین ۵۳ ملیت مختلف در بین سالهای ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۲ که طی آن یکصد و شانزده هزار کارمند در یک صنف بخصوص در شرکت IBM مورد آزمایش قرار گرفتند، Hostede مشاهده کرد که میزان تاثیر تکنولوژی و فرهنگ بر یکدیگر در این جامعه هماهنگ ثابت است و قادر به ثابت نگه داشته شدن است. وی بر همین اساس کشورهای ۵۳ گانه موجود را دسته بندی کرد و با ایالات متحده مورد مقایسه قرار داد.
در این مقایسه که ۴ عامل مهم شامل میزان قدرت، پرهیز از تردید، اعتقاد به فردگرائی یا جمع گرائی، مردسالاری یا فمینسم در اجتماع مورد بررسی قرار گرفته است.
البته روش و نتایج Hofsted در بسیاری از موارد مورد انتقاد قرار گرفته است. هر چند که او حداقل توانست ارتباط مداوم بین فرهنگ با میزان بسط و توزیع عوامل نوگرا در اجتماع را توضیح دهد.
فرهنگ و توسعه تکنولوژی اطلاعات[ویرایش]
بر اساس نظر Roby و Rodriguez Diaz مطالعات در مورد تاثیر فرهنگ بر رشد و توسعه فناوری اطلاعات را میتوان به دو بخش تقسیم کرد:
۱) تاثیر فرهنگ ملی بر رشد تکنولوژی اطلاعات
۲) تاثیر فرهنگ سازمانی بر رشد تکنولوژی اطلاعات
بر این اساس فرهنگ ملی تاثیر بسیار زیادی بر مدیریت اطلاعات در سطح جهان دارد. کارهای تحقیقاتی تجربی فراوانی در این مورد انجام شده است که نشان میدهد تاثیر شدید فرهنگ بر استفاده از عواملی مانند اینترنت و ایمیل در کشور هائی مانند ژاپن و امریکا بسیار مهم بوده است. بر اساس مشاهدات صورت گرفته استفاده از تلفن نیز در بدو امر با تاثیرات و چالشهای مشابهی همراه بوده است. در حال حاضر نیز در ژاپن عمدتا از فکس استفاده میشود و در حالیکه در آمریکا استفاده عمده سیستمهای تجاری و علمی و اداری از ایمیل است. نوع نگاه به موضوع امنیت و مقولات فرهنگی بسیار در این امر تاثیر داشته است.
مدل جهانی رشد تکنولوژی (Technology Adoption Model, TAM) یک مدل تئوری بسیار مهم برای این موضوع در اختیار میگذارد. تعداد بسیار زیادی از محقیقن میزان صحت این تئوری را بررسی و تائید نمودهاند. TAM تصریح میکند که میزان سادگی استفاده از یک تکنولوژی و میزان فایده مندی آن قویا با میزان گرایش اجتماع و پذیرش یک تکنولوژی جدید موثر بوده و در رشد آن تاثیر گذار است. تعدادی از تحقیقات تجربی و میدانی در خصوص تئوری TAM نشان میدهد که این تئوری در بیش از ۴۰ درصد موارد میتواند میزان استفاده و گرایش و نهایتا رشد تکنولوژی اطلاعات در یک جامعه به درستی توضیح داده و تبیین کند.
عوامل فرهنگی، توانمندی ملی و رشد تکنولوژی اطلاعات[ویرایش]
به خوبی میتوان فرض کرد که هر یک از عوامل توضیح داده شده در روش Hofstede میتواند میزان تاثیر تفاوتهای فرهنگی را در رشد و توسعه فنآوری اطلاعات توضیح دهد. تفاوتهای فرهنگی قویا در هر یک از ۴ عامل اصلی موثر در فرهنگ اجتماع در مدل Hofstede توضیح داده شده است. هنگامی که در مورد میزان تاثیر فرهنگ بر تکنولوژی قصد پیشبینی داشته باشیم، نباید در مورد تکتولوژی با فرهنگ دارای هیچگونه پیشفرضی به عنوان خوب یا بد باشیم.
این تا زمانی است که تکنولوژی مرسوم ارتباطی عملا محدودیتهایی را نیز به ما تحمیل میکند. مثلا کیفیت سیستم تلفن همراه در یک منطقه با میزان استفاده در آن منطقه رابطه دارد. این موارد و محدودیتها نباید به عنوان پیشفرض در فرایند تصمیم گیری یا پیشبینی ما مطرح باشند.
منبع[ویرایش]
مرجع مقاله: http://papers.synthasite.com/resources/CultureJGITM.doc
نام اصلی مقاله:
National Culture and Information Technology Product Adoption