ویکی‌کتاب:خودآموز/پیکربندی کتاب‌ها چگونه است؟
پیکربندی
[ویرایش]یک کتاب وقتی دارای پیکربندی خوبی باشد از کتابی که فاقد پیکربندی است، شانس موفقیت بیشتری خواهد داشت. پیش از آنکه شروع به نوشتن یک کتاب کنید در چند خط بنویسید که می‌خواهید کتاب‌تان درباره چه موضوعی باشد، چه انواعی از محتویات را باید دارا باشد، و این محتویات به چه ترتیبی باید مرتب شوند.
پیش از آنکه شروع به نوشتن هر چیزی کنید، یک تعریف باید برای ایبوک‌تان بنویسید. مخاطب ایبوک چه کسانی هستند؟ چه هدفی دارد؟ ژرفا به چه صورت است؟ کتاب از چه زبانی می‌خواهد استفاده کند. در این پروژه، ویکی‌کتاب فارسی، تمام کتاب‌ها باید به زبان فارسی نوشته شوند. با این حال اینکه از فارسی ایرانی استفاده می‌شود یا فارسی افغانی به نویسنده کتاب بستگی دارد. پس از اینکه تعیین شد قرار است از چه لهجه‌ای در کتاب استفاده شود بایستی همه صفحات کتاب با همان لهجه نوشته شوند تا ساختار کتاب یکنواخت بماند. بعضی از نویسنده‌ها حتی ممکن است یک زیربخش از فارسی را به کار ببرند مثلا فارسی اصفهانی. این چیزی است که نویسنده پیش از نوشتن بایستی تصمیم بگیرد.
یک طرح کلی برای کتاب‌تان ایجاد کند یا روی کاغذ یا در ذهنتان. این سخن ما را بپذیرید که هر چقدر پیکربندی را بهتر انجام دهید در آینده همانقدر کتاب‌تان بهتر خواهد شد. اینکه یک کتاب بخواهد دوباره از نو پیکربندی شود فرآیندی طولانی و مشکل است و به انتقال صفحه و ویرایش بسیار برای اصلاح پیوندها نیاز دارد. در اول تمام تلاشتان را بکنید تا در آخر بتوانید مزد تلاشتان را خوب بگیرید.
عنوان‌ها و معیارهای نامگذاری
[ویرایش]ما یک سیاست نامگذاری داریم که باعث می‌شود تمام کتاب‌ها و صفحات ویکی‌کتاب به گونه‌ای استاندارد سازماندهی شوند. تمام صفحه‌های کتاب در اسم خود نام کتاب را به عنوان پیشوند، همراه دارند و پس از ممیز، نام کتاب می‌آید. به عنوان مثال «کتاب من/صفحه من» صحیح است ولی «صفحه من» اشتباه است. همچنین به یاد داشته باشید که استفاده از سایر انواع جداکننده پذیرفته شده نیست. به عنوان مثال شیوه های زیر برای نامگذاری یک صفحه در کتاب پذیرفته شده نیستند:
کتاب من: صفحه من
کتاب من - صفحه من
کتاب من > صفحه من
کتاب من صفحه من
ساختار سطحی
[ویرایش]اگر یک کتاب ساختار سطحی دارد (زیر فصل ندارد) نامگذاری آن به صورت زیر است:
- عنوان کتاب/نام صفحه
ساختار عمیق
[ویرایش]- عنوان کتاب/نام فصل
- عنوان کتاب/نام فصل/نام صفحه
الگوهای مربوط به طرح کتاب
[ویرایش]تکمیل کتاب‌ها همیشه به صورت کامل انجام نمی‌گیرد و چند مرحله طول می‌کشد تا یک کتاب به شکل تکمیل شده در آید. فرآیند ایجاد کتاب ممکن است سبب شود در مراحلی کتاب به شکلی در آید که در ویکی‌کتاب قابل قبول نباشد. با این حال از آنجایی که پیشرفت، تداوم دارد مراحل مختلف یک کتاب اگر چه ممکن است در کوتاه مدت قابل قبول نباشد می‌تواند فرصت خوبی برای نویسندگان کتاب باشد.
هشدار درباره شکل‌های حدواسط
[ویرایش]صفحات خرد
[ویرایش]خُردها صفحاتی هستند که مطالب کمی در آن نوشته شده است یا فقط در حد شروع کتاب است. اگر خردنوشته برای شروع کتاب باشد کاربران دیگر می‌توانند برای گسترش دادن آن کمک کنند. یک «خُرد خوب» بایستی:
- به خوبی توضیح دهد چه مطالبی قرار است پوشش داده شود
- یک مقدمه کوتاه درباره موضوع بدهد
- یک چهارچوب سازمان یافته داشته باشد (مثلا عنوان‌های بخش‌ها مشخص شده باشد) تا مشخص شود اطلاعات در کجا باید قرار بگیرند
اگر خردنوشته ها اطلاعات فوق را در برنداشته باشند بیشتر گیج کننده خواهند بود برای نویسندگان و بهتر است حذف شوند.
برای گسترش یک خرد نوشته:
- به محتوای آن بیفزایید یا مثل ماکروپدیا آن را درون‌ریزی کنید
- ساختار آن را با ایجاد کردن طرح کلی بهبود ببخشید
- از الگوی {{الگوی خرد}} یا {{کتاب خرد ویکی‌مدرسه}} در بالای صفحه استفاده کنید.
انباشت محتوا
[ویرایش]انباشت محتوا یعنی اینکه مطالب زیادی در یک صفحه به صورت سازماندهی نشده وارد شده باشد. اینکه بخواهیم هر چه سریعتر اندازه یک کتاب را بزرگ‌تر کنیم بسیار خوب است اما محتوا باید به صورت مرتب و سازمان‌یافته باشد و به مرور زمان ویرایش شود. بیشتر کتاب هایی که انباشت محتوا دارند مثل سنگ سخت هستند. محتوای زیادی در یک صفحه نوشته شده است، برای اینکه چنین کتاب هایی توسعه داده شوند بایستی مطالب را به زیرصفحه‌ها منتقل کرد، فهرست مطالب ایجاد کرد و کتاب را سازماندهی کرد.
طرح‌های کلی
[ویرایش]نمی‌توان گفت حتما یک طرح کلی، یک نوشتار خرد است. زیر ممکن است طرح کلی اصلا دارای هیچ محتوایی نباشد، با این حال طرح‌های کلی برای ایجاد کردن کتاب بسیار مناسب‌اند مگر اینکه نویسنده اصلی آن را برای مدت طولانی متروک گذاشته باشد که در این صورت مفید نخواهد بود. طرح کلی از این نظر خوب است که نویسنده می‌داند کار را از کجا بایستی آغاز کند. البته ممکن است نویسنده جدیدی جذب کتاب نشود پس اگر طرح کلی‌ای را که ایجاد کرده‌اید متروک گذاشتید و رویش کار نکردید ممکن است حذف شود.
کتابی که در وضعیت طرح کلی قرار دارد بایستی خلاصه باشد. حداقل باید محتوای پایه را دارا باشد به گونه‌ای که مقداری متن موجود باشد که نویسنده‌ها و ویرایشگرهای بعدی بتوانند روی آن کار کنند. ویرایشگران باید محتوا را اصلاح نمایند و به آن شکل بدهند. نویسندگان باید برایشان مشخص باشد مطالب را در کدام قسمت بنویسند و آن را گسترش دهند.
برای گسترش دادن یک طرح کلی بایستی در صفحاتی که در فهرست نامشان آورده شده، حداقل محتوا را اضافه کرد که مشخص کند صفحه قرار است چه مطالبی را پوشش دهد. بدین ترتیب با توجه به راهنمایی هایی که در هر صفحه قرار دارد افراد دیگر می توانند آن صفحه را گسترش دهند.
ماکروپدیاها
[ویرایش]ممکن است صفحاتی از ویکی‌کتاب از صفحات درون‌ریزی شده از ویکی‌پدیا به وجود بیایند. این روش، روشی است بسیار خوب برای اینکه از اطلاعاتی که قبلا درباره یک موضوع وجود دارد بتوان استفاده کرد و از محتوای آزادی که از قبل وجود داشته است، یک کتاب ایجاد کرد. نیاز است که شکل کلی (فرمت) ماکروپدیاها را تغییر دهید (ویکی‌زدایی کنید) و این کار بایستی پیش از آن صورت گیرد که نویسندگان شروع به همکاری در کتاب کنند تا حالت معنی‌داری پیدا کند. دلیل این امر به این خاطر است که سبک فرمت مقاله در ویکی‌پدیا از ویکی‌کتاب ژرف‌تر است.
برای کار بر روی یک ماکروپدیا بایستی فرمت ها و الگوهای منحر به ویکی‌پدیا را حذف نموده و محتوای مطالب را به حالت آموزشی تغییر دهید.
دوره‌های آموزشی
[ویرایش]در طول دوره آموزشی در مدرسه مطالب را می‌توانید به صورتی که در مدرسه دریافت می‌کنید به صورت کتاب بنویسید. چیزهایی مثل یاداشت‌برداری‌ها، خلاصه مطالب، تکالیف درسی و حل تمرین‌ها، و سایر چیزهایی از این دست که در طی دوره یاد گرفته‌اید را به کتاب‌تان اضافه کنید. کتاب‌هایی که ساختار آموزش دوره‌ای دارند نیازی نیست مثل مقاله‌هایی که از ویکی‌پدیا آورده شده‌اند تغییر پیکربندی دهیم اما نیاز است که آن‌ها سازماندهی و نیز ویرایش کنیم.
فهرست پیوندها یا دایرکتوری
[ویرایش]سرصفحه و الگوهای ناوبری
[ویرایش]یکی از آسان‌ترین راه‌ها برای اینکه بین صفحات کتاب پیوند برقرار شود و یک سبک یکنواخت بین صفحات به وجود آید، استفاده از الگوها است. یکی از انواع رایج الگوها سرصفحه‌ها (که در بالای صفحه قرار می‌گیرند) و پاصفحه‌ها (الگوهایی که در پایین صفحه قرار می‌گیرند) هستند. این الگوها معمولا پیوندی به صفحه قبلی و صفحه بعدی و نیز فهرست محتویات دارند.