تاریخ ایران/آل زيار
آل زیار چه کسانی بودند؟
[ویرایش]آل زیار یکی از سلسله‌هایی بودند که بر نواحی شمال ایران فرمان می‌راندند. قابوس بن وشمگیر از پادشاهان این سلسله بود. دوران پابرجایی این سلسله کم تر از صد سال بود. این سلسله با ظهور آل بویه از صفحهٔ روزگار محو گردید.
زیاریان یک سلسله زیدی مذهب از مناطق ساحلی دریای کاسپین بودند. آنان ابتدا در گیلان و طبرستان و گرگان حکومت می‌کردند. سرزمین‌های گیلان و طبرستان که در قسمت شمالی البرز و در پناه کوه‌ها و دره‌های صعب العبور و جنگل‌های انبوه قرار دارد، از قدیم‌الایام (حتی پیش از اسلام) حاکمیت خود را حفظ کرده بود، چنانکه زمان انوشیروان (خسرو اول ۵۷۹ – ۵۳۱ م.) تا مدت‌ها این ولایت یک نوع حکومت خودمختار داشت.
مرداویج بن زیار بنیان‌گذار زیاریان مدعی بود از یک خاندان سلطنتی پیش از اسلام گیلان ریشه می‌گیرد. او اول به حسنیان طبرستان و سپس به اسفار بن شیرویه سردار گیلی خدمت می‌کرد. مرد آویچ، اصفهان را فتح کرد و خیال حمله به بغداد را داشت. وی به زبان آورده بود که «من شاهنشاهی ساسانی را برمی‌گردانم» (تاریخ الخلفاء سیوطی، ص ۲۵۹) و قصد داشت که مدائن را پایتخت قرار دهد. او پس از آنکه مراسم جشن سده را در اصفهان بر پای داشت، به علت اختلافی که میان غلامان ترک و دیلم او پیش آمده بود، به دست غلامان ترک در حمام کشته شد (۳۲۳ ه. ق.).
بعد از مرد آویچ، جمعی از یاران او برادرش «وشمگیر» را از مازندران به اصفهان و ری احضار کردند که حکومت را به او بسپارند، اما حکومت ولایت‌های عمده دیگر به دست آل بویه افتاد.